"Он бояд бимирад": Бастани USAID барои Тоҷикистон чӣ маъно дорад?

© AP / Carolyn KasterФлаг агентства США по международному развитию (USAID)
Флаг агентства США по международному развитию (USAID) - Sputnik Тоҷикистон, 1920, 14.02.2025
Обуна шудан
Эксклюзив
Бузургтарин оҷонсии кӯмаки хориҷии ИМА ба далели даст доштан дар фасод ва иттиҳоми таҳияи силоҳи биологӣ зери зарбаи Трамп қарор гирифт
ДУШАНБЕ, 14 фев — Sputnik. Оҷонсии ИМА оид ба рушди байналмилалӣ (USAID) бо бузургтарин бӯҳрони худ аз замони таъсисаш дар соли 1961 рӯбарӯ аст. Доналд Трамп, ки ҳамеша иддаъо мекард, ки ҳукумат пули андозсупорандагонро бесамар сарф мекунад, яке аз аввалин фармонҳои иҷроияашро содир кард, ки кумакҳои хориҷии Вашингтонро барои 90 рӯз мутаваққиф кунад, ки бахши аъзами он тавассути USAID расонда мешуд.
Ва ин чораи муваққатӣ набуда, балки комилан барҳам додани оҷонсӣ аз сабаби ихтилофи оштинопазири Коҳи Сафед ва роҳбарияти USAID мебошад, ки дар он ҷо аллакай ихтисори оммавии коргарон оғоз ёфтааст. Оҷонсиро ба хароҷоти шубҳанок, ба монанди ҷудо кардани 47 ҳазор доллар барои операи трансгендерҳо* дар Колумбия ва таҳияи яроқи биологй айбдор мекунанд.
Боз "сарпарасти демократия" ба чӣ гумонбар мешавад ва муноқиша дар Вашингтон барои кишварҳои Осиёи Марказӣ чӣ маъно дорад - дар матолиби Sputnik Тоҷикистон.

“Қувваи нарм” барои ҷанги сард

Дар ибтидо USAID ҳамчун як роҳи муқовимат ба таъсири афзояндаи ИҶШС таъсис дода шуд. Ин оҷонсӣ ба як абзори қувваи нарм табдил дода шуд, ки тавассути он Иёлоти Муттаҳида метавонист тавассути лоиҳаҳои башардӯстона ва сарпарастии саховатмандонаи фаъолон ва ВАО нуфузи худро дар дигар кишварҳо густариш диҳад.
Флаг Агентства США по международному развитию (USAID)  - Sputnik Тоҷикистон, 1920, 06.02.2025
Коршиноси рус гуфт, чӣ гуна USAID ба узвияти Тоҷикистон ба ИИАО монеъ мешавад
Пас аз пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ ин оҷонсии амрикоӣ на танҳо фаъолияти худро қатъ накард, балки баръакс, ҷуғрофиёи худро васеъ кард, садҳо лоиҳаро дар фазои пасошӯравӣ маблағгузорӣ кард ва ё маблағҳоро ба мақомот ва ё ба ҷунбишҳои мухолиф ва расонаҳои хабарӣ тақсим мекард. Ин барои USAID давраи шукуфоӣ буд. Аз нуфузи сиёсии ин оҷонсӣ дар солҳои 90-ум он чиз шаҳодат медиҳад, ки намояндагони он дар Русия дар таҳияи Конститутсияи соли 1993, инчунин Кодексҳои шаҳрвандӣ, андоз ва замин низ ширкат кардаанд.
Дар бисёр кишварҳо USAID нуфузи худро ошкоро васеъ карда, ба ҷои "қувваи нарм" ба қувваи хашмгин табдил ёфта, ба корҳои давлатҳои мустақил ошкоро дахолат карда, сиёсатмадорони амрикоипарастро дастгирӣ мекард ва аз иштирок дар табаддулотҳо низ худдорӣ намекард.
Мисоли равшантарин Украина аст. Моҳи ноябри соли 2004 дар ин кишвар ба ном "инқилоби норанҷӣ" рух дод, ки як навъ тамрини Евромайдони хунини соли 2014 буд. Маҳз дар ҳамин давра, дар остонаи солҳои 2004-2005, кумаки Амрико ба созмонҳои ғайридавлатӣ ва расонаҳои мустақил бо “ҳадафи пешбурди демократия” ба таври қобили мулоҳиза афзуда, дар як сол ба 58 миллион доллар мерасад. Барои муқоиса, дар соли 2004 пеш аз инқилоб ҳаҷми он ҳамагӣ 34 миллион доллар буд.
USAID пас аз 10 сол дар ҳаводиси Евромайдон, ки нерӯи аслии он фаъолон ва хизматчиёни давлатӣ буданд ва аз ин оҷонсӣ пул мегирифтанд, ҳамин гуна нақш дошт. Сиёсатмадори амрикоӣ Роберт Кеннедии хурдӣ (сардори ояндаи Вазорати тандурустӣ ва ҷияни Ҷон Кеннедӣ, ки USAID-ро таъсис додааст) самимона иқрор шуд, ки хадамоти истихбороти марказӣ (СРУ) тавассути ин оҷонсӣ барои маблағгузории нооромиҳои Киев пинҳонӣ маблағҳои ҳангуфт ҷудо кардааст. Ҳамзамон, ҳар коре, ки USAID анҷом медод, аз амрикоиҳои оддӣ пинҳон буд.
“Ҳукумати мо ҳеҷ гоҳ инро ба мо намегуфт. USAID, чун ҷузъи пинҳонӣ барои хадамоти истихбороти марказӣ (СРУ), барои маблағгузории Евромайдон 5 миллиард доллар сармоягузорӣ кардааст. Ин ҳукумате буд, ки тарафи Ғарбро гирифтан намехост. Барои ҳамин мо қарор додем, ки онро барканор кунем", - гуфт ӯ дар як мусоҳиба.
Маблағҳои USAID дар Тоҷикистон ва кишварҳои Осиёи Марказӣ барои чӣ масраф шудааст - Sputnik Тоҷикистон, 1920, 05.02.2025
Коршинос гуфт, пулҳои USAID дар Тоҷикистон ва кишварҳои Осиёи Марказӣ барои чӣ масраф шуд?
Баъди соли 2014, маблағгузорӣ барои созмонҳои ғарбгаро мунтазам афзоиш ёфт ва бо оғози муноқишаи низомӣ дар соли 2022, он ба таносуби воқеан кайҳонӣ расид: дар соли 2022 - 140,5 миллион доллар, 2023 - 208,7 миллион доллар, 2024 - 288,2 миллион долларро ташкил дод. Ҳаҷми умумии маблағгузориҳои USAID ба Киев то соли 2024 аз 5,4 миллиард доллар гузашт.
Украина ягона намунаи "содироти демократия" набуд, ба қавли Кеннедии хурдӣ, ин оҷонсӣ дар тӯли даҳсолаҳо як василаи пинҳонӣ барои Хадамоти истихборотии марказӣ буд. Масалан, танҳо дар Қирғизистон аз аввали солҳои 2000-ум то соли 2021 USAID барои дастгирии созмонҳои ғайридавлатии ғарбгаро ва расонаҳои мухолиф даҳҳо миллион доллар масраф кардааст. Дар ин муддат ин кишвар се инқилоб, - солҳои 2005, 2010 ва 2020 -ро аз сар гузаронд.
Ва USAID на танҳо сарнагун кардани ҳукуматҳои “ғайридӯст”-ро сарпарастӣ мекард, балки ҳатто дар кишварҳои бетараф мушкилот эҷод мекард, ки намехостанд, ки рафторҳои шубҳаноки Вашингтонро кӯр-кӯрона дастгирӣ кунанд.
Ба ин тартиб, бино ба гузориши соли 2017-и пажӯҳишгоҳи амрикоии Heritage Foundation, созмонҳои Ҷорҷ Сорос дар Ҳинд бо дархости USAID расонаҳои мухолиф ва фаъолонро, ки хостори сарнагунии сарвазир Нарендра Модӣ буданд, маблағгузорӣ карданд. Онхо кӯшиш доштанд, ки аҳли ҷамъиятро бовар кунонанд, ки сарвазир "диктатор" аст ва истеъфои вай "ба манфиати кишвар" хоҳад буд. Бо назардошти он, ки ҳатто рақибони Модӣ пирӯзии одилонаи ӯро дар овоздиҳӣ эътироф карданд, ин кӯшиш бенатиҷа буд, аммо мисол хеле равшан аст.

Трансгендерҳо*, сирк ва Ал-Қоида**

Аммо мушкилоти оҷонсӣ на ба далели табаддулотҳо оғоз шуд. Гап дар сари он аст, ки кормандони он ба сарпарастии лоиҳаҳое шурӯъ карданд, ки барои обрӯи Вашингтон дар назари иттифоқчиёнаш хатарҳои бузург эҷод мекарданд.
Президент Дональд Трамп во время 60-й инаугурации президента в понедельник, 20 января 2025 - Sputnik Тоҷикистон, 1920, 22.01.2025
Трамп ва "самти нав": Президенти нави ИМА ба Осиёи Марказӣ чӣ гуна таъсир мерасонад?
Масалан, маблағгузории лоиҳаҳои ҳамҷинсгароён* дар кишварҳои консервативӣ ё бавосита сарпарастии террористон дар Шарқи Наздик. Ва сухан на танҳо дар бораи нияти бад, балки дар бораи фасод меравад. Доналд Трамп мустақиман USAID-ро дар исрофкории ҷиноӣ муттаҳам кард, зеро буҷаи созмон дар 20 соли охир ба ҳадде гарон шуда буд, ки ҳатто хадамоти андоз ва мансабдорони баландпоя дигар намедонистанд, ки маблағҳо ба куҷо мераванд.
Маблағҳо бошад барои маблағгузории "каналҳои обёрӣ, таҷҳизот ва нуриҳо барои тавлиди ҳероин дар Афғонистон" мерафтанд (хабар дар ин бора мустақиман дар сомонаи Кохи Сафед нашр шудааст). Ва ё пардохти садҳо ҳазор бастаи ғизо барои ҷангиёни Ал-Қоида** дар Сурия. Ва боз ҳам даҳшатовар барои амрикоиҳои оддӣ он аст, ки USAID як вақт таҳсили яке аз идеологҳои ояндаи Ал-Қоида Анвар ал-Авлакиро дар Донишгоҳи Колорадо пурра маблағгузорӣ кардааст. Ӯ ҳатто тавонист шаҳрвандии Амрикоро ба даст орад ва соли 2011 аз ҷониби сарбозони амрикоӣ кушта шуд. Маълум нест, ки оҷонсӣ боз чанд нафари дигар чунин “иттифоқчиро” сарпарастӣ кардааст.
Албатта, сарпарастии террористон бешубҳа симои мусбати Иёлоти Муттаҳидаро дар ҷаҳон баланд намекард. Сарфи даҳҳо миллион доллар барои тадбирҳое, ки мувофиқати онҳо ҳатто аз ҷониби либералҳои ашаддӣ дар ҳукумати Амрико зери шубҳа гузошта шуда буд, обрӯяшро боз ҳам коста мегардонд.
Масалан, котиби матбуоти Коҳи Сафед Кэролайн Левитт хабар дод, ки дар солҳои охир USAID барои маблағгузории барномаҳои ивазкунии гендер ва фаъолияти ҳамҷинсгароён* дар Гватемала 2 миллион доллар, барои операи трансгендерҳо* дар Колумбия 47 000 доллар ва барои китоби тасвирдори трансгендерҳо* дар Перу 32 000 доллари дигар харҷ кардааст.
Дер ё зуд амрикоиҳо бояд мепурсиданд, ки китобчаҳо дар бораи ҳамҷинсгароён ва ба ин монанд содироти "арзишҳои демократӣ" чӣ гуна маҳз ба таҳкими нуфузи Иёлоти Муттаҳида дар хориҷа кӯмак мекунанд? Ва чаро масъулон ба ин иҷоза доданд?
Избранный президент США Дональд Трамп во время пресс-конференции в Мар-а-Лаго  - Sputnik Тоҷикистон, 1920, 12.01.2025
Трамп қасди харид кардани чанд кишварро дорад
Инро бо нотавонӣ ва фасод шарҳ дода мешавад. Барои бисёре аз мансабдорон гузориш додан ба Вашингтон дар бораи 10 лоиҳаи кӯчак бидуни омодагии ҷиддӣ ва бо шумораи ками ширкаткунандагон осонтар буд, назар ба назорати 2-3 лоиҳаи бузурги муассир барои пешбурди манфиатҳои Амрико.
Илова бар ин, бо шумораи зиёдтар асоснок кардани дархост барои зиёд кардани буҷет осонтар аст ва ҳар гуна маблағро аз як сент то даҳҳо ҳазор доллар барои гузаронидани операи "Ҳамҷинсгароён"* нишон додан мумкин аст. Дар мавриди асосноккунии воқеии ин гуна хароҷот, ба назар мерасад, ки ҳеҷ кас мувофиқати рақамҳои зикршударо бо воқеият тафтиш накардааст.

COVID бо пули USAID

Чунин исрофкорӣ барои Иёлоти Муттаҳида аллакай сабаби кофӣ барои ислоҳоти созмон буд. Аммо Трамп ва Маск алайҳи USAID даъвоҳои ҷиддитаре доштанд, яъне маблағгузории таҳияи силоҳи биологӣ.
Дар бораи он, ки USAID шояд фаъолиятҳои маргборро пинҳон мекунад, кайҳо боз суханҳо шунида мешуданд. Масалан, Вазорати дифои Русия изҳор дошт, ки далелҳое мавҷуд аст, ки Пентагон тавассути маблағҳои созмонҳои ҷудогона барои маблағгузории "марказҳои тадқиқотӣ"-и махфӣ дар Украина беш аз 200 миллион доллар маблағгузорӣ кардааст. Қаблан, моҳи июни соли 2020 раисҷумҳури Қазоқистон фаъолияти биологҳои низомии ИМА-ро аз кор дар яке аз беҳтарин лабораторияҳои ҷумҳурӣ боздошт, ки он ҷо беш аз 10 сол ба омӯзиши вабо, сӯхтанӣ ва табларза машғул буданд.
Бояд гуфт, ки худи олимони амрикоӣ хатарҳои тадқиқоти гузарондаи худро пинхон намедоштанд. Дар мақолаи соли 2019 "A Case History in Cooperative Biological Research: Compendium of Studies and Program Analyses in Kazakhstan" биологҳо дар бораи мушкилоти интиқоли намунаҳо аз лоиҳаи KZ-29, яъне аз лабораторияи Қазоқистон, ки вируси табларзаи Қрим-Конго омӯхта мешуд ва пайдо шудани ин беморӣ ба таври мухтасар ёдовар мешаванд.
Американские флаги на фоне Капитолия в Вашингтоне, США - Sputnik Тоҷикистон, 1920, 06.09.2024
Расонаҳо: Амрико Русияро дар ташкили як гурӯҳи махфӣ дар шабакаҳои иҷтимоӣ муттаҳам кард
"Мисоли KZ-29 аҳамият ва мураккабии баланд бардоштани шаффофияти илмиро тавассути мубодилаи намунаҳои моддӣ таъкид мекунад",- гуфта мешавад дар мақола.
Соли 2022 Вазорати корҳои хориҷии Чин тасдиқ кард, ки маълумоти хадамоти иктишофии Чин ба таври умум бо маълумоти ҳамкасбони рус дар бораи Украина ва Осиёи Марказӣ мувофиқат мекунад.
"Вазорати дифои ИМА 336 биоомӯзишгоҳро дар 30 кишвари ҷаҳон бо баҳонаи ҳамкорӣ барои коҳиш додани хатарҳо ва таҳкими саломатии ҷаҳонӣ назорат мекунад", - таъкид кардааст вазорати корҳои хориҷии Чин.
Матбуоти ғарбгаро дар Аврупо ва Амрико иддаъо карданд, ки далелҳои Русия ва Чин қалбакӣ ҳастанд. Ва тасмими Тоқаев бошад, зери фишори Маскав ва Пекин маънидод шуд. Худи конгресси ИМА ба ихтилофҳо хотима гузошт. Моҳи декабри соли 2024 кумитаи махсус гузориш дар бораи натиҷаҳои таҳқиқоти сесолаи сабабҳои пандемияи COVID-19 пешниҳод кард. Тибқи ин ҳуҷҷат, эҳтимоли пайдоиши сунъии коронавирус хеле баланд аст, зеро аввалин шахсони сироятшуда кормандони биолабораторияи маҳаллӣ дар Ухан буданд.
Хулосаи дигари тафтишоти конгресс хеле пурмоҷаротар шуд. Маълум шуд, ки маблағгузорӣ дар Ухан қисман аз ҷониби Институти миллии бемориҳои сироятии ИМА роҳандозӣ шуд, ки дар якҷоягӣ бо EcoHealth Alliance таҷрибаҳои чинии омӯзиши коронавирусро дар кӯршапаракҳо сарпарастӣ кардааст. Ва Илон Маск мустақиман изҳор дошт, ки барои таҳқиқот тавассути USAID тақрибан 38 миллион доллар ҷудо шудааст.

USAID дар Тоҷикистон ба кадом корҳо машғул буд?

Баъзе лабораторияҳои шабеҳи ИМА дар кишварҳои Осиёи Марказӣ ҷойгиранд. Дар маҷмӯъ 5 омӯзишгоҳи дигар дар Қазоқистон ва 2 лабораторияи дигар дар марказҳои илмии Ӯзбекистон ҷойгиранд. Ҳамаи онҳо бо дастгирии Агентии пешгирии таҳдидҳои (DTRA) вазорати дифои ИМА, ки барои таҳқиқот дар бораи силоҳи қатли ом масъул аст, кушода шудаанд. DTRA маблағро дареғ надоштааст - ҳудуди 400 миллион доллар дар Қазоқистон ва 165 миллион доллари дигар дар Узбекистон сарф шудааст.
Министр энергетики и водных ресурсов Таджикистана Далер Джума - Sputnik Тоҷикистон, 1920, 16.11.2024
Далер Ҷумъа: Тоҷикистон ба долони “сабз”-и Осиёи Марказӣ таваҷҷӯҳ дорад
Мавзӯи асосии тадқиқот омӯзиши бемориҳои барои одамон хатарнок ва усулҳои паҳншавии вабо, сӯхтанӣ, буғумдард ва коронавирус буд. Барои лоиҳаҳое, ки ба ҷамъоварии маълумоти иктишофӣ ва тиббӣ нигаронида шудаанд, Вашингтон ба USAID муроҷиат мекард.
Ҳамин тариқ, соли 2013 дар шаҳри Душанбе озмоишгоҳи бехатарии биологӣ дар заминаи Пажӯҳишгоҳи гастроэнтерологӣ ба фаъолият шурӯъ кард. Он аз ҷониби USAID ва як бунёди хайрияи Фаронса бо дастгирии СММ маблағгузорӣ мешуд. Ва пас аз 10 сол, моҳи апрели соли 2023, USAID лоиҳаи панҷсолаи 20 миллион доллариро барои аз байн бурдани бемории сил дар Тоҷикистон оғоз кард.
Сарфи назар аз ҳадафи наҷиби лоиҳа – рафъи беморӣ, бояд иброз дошт, ки пудратчии USAID ташкилоти ҷамъиятии Family Health International 360 мебошад. Дар сомонаи он бевосита дар бораи ҳамкорӣ бо хадамоти низомии ИМА изҳори назар карда мешавад. Ва маҳз ҳамин созмони ғайридавлатӣ бо биолабораторияҳои Қазоқистон ва Узбекистон алоқаманд аст, ё онҳоро сарпарастӣ мекунад.
Дар мавриди ташаббусҳои дигар дар Тоҷикистон, дар муқоиса бо кишварҳои ҳамсоя, онҳо хеле безарар ба назар мерасанд - лоиҳаҳои маҳаллӣ барои кишоварзон, маъракаҳои иттилоотӣ дар ҳамкорӣ бо Вазорати тандурустӣ. Аз маблағгузории ҷиддии ВАО – танҳо лоиҳаи расонаии Internews мебошад.
Аммо фаъолияти созмонҳои аз тарафи USAID маблағгузоришуда дар робита ба Тоҷикистон он қадар безарар набуд. Масалан, соли 2022 ҳангоми муноқиша дар марзи Тоҷикистону Қирғизистон маҳз расонаҳои аз ҷониби ин оҷонсӣ сармоягузоришуда, махсусан бо сарлавҳаҳои иғвоангез ва матолибе, ки нисбат ба Тоҷикистон бадбинӣ меандозанд, фарқ мекарданд.
Кандидат в президенты от Республиканской партии, бывший президент Дональд Трамп выступает на предвыборном митинге в субботу, 27 июля 2024 года, в Сент-Клауде, штат Миннесота. - Sputnik Тоҷикистон, 1920, 10.11.2024
Сулҳовар ё ҷанговар: Трамп ба Осиёи Марказӣ чӣ меорад
Чунончӣ, нашрияҳои Kloop ва Kaktus Media аввалин шуда, изҳор доштанд, ки гӯё нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон аз маҷмааҳои мушакӣ ва танкҳо истифода мекунанд. Ва онҳо низоъро “таҷовуз” ва “ҳуҷуми Тоҷикистон” номиданд. Ва ин дар ҳолест, ки ҳамзамон USAID тавассути Интернюс дар Тоҷикистон ва Қирғизистон “тренингҳо оид ба инъикоси мавзӯъҳои ҳассос барои блогнависонро” маблағгузорӣ мекард.

Дар оянда USAID-ро чӣ интизор аст

Аз рӯи изҳороти дастаи Трамп, ягон чизе хубе онро интизор нест. Пас аз як ҳодисаи баҳсбарангезе, ки кормандони амниятии USAID ба кормандони Департаменти самаранокии ҳукумат (DOGE) -и Илон Маск иҷозаи тафтиши маблағҳоро надоданд, маъмурияти нав алайҳи оҷонсӣ ҷанг эълон кард.
Ҳайати кормандони USAID аллакай аз 10,000 то 294 корманд коҳиш ёфтааст, баъзе кормандон огоҳинома дар бораи ихтисор гирифтанд ва Трамп бошад изҳор дошт, ки сухан на дар бораи тағйир додани тартиби кор, балки дар бораи комилан аз байн бурдани оҷонсӣ дар шакли ҳозирааш меравад.
“Онҳо бо ин коре карда наметавонанд, зеро роҳҳои сарф шудани пул, миқдори қаллобӣ, аз ақл берун аст. Фасод дар сатҳи бесобиқа буд. USAID-ро як гурӯҳи девонаҳои ифротӣ идора мекарданд ва мо онҳоро берун мекунем”, - таъкид кард ӯ.
Маск оҷонсиро мустақиман "ташкилоти ҷиноӣ" номид ва ояндаи USAID-ро бо як ибораи кӯтоҳ дар шабакаҳои иҷтимоӣ ҷамъбаст кард, ки "он бояд бимирад."
Оё барҳамдиҳии интизории ин ниҳод ба Осиёи Марказӣ таъсири ҷиддӣ хоҳад дошт? Аввалан, ин маънои кам кардани грантҳо барои расонаҳои "мустақил" дорад, ки аз рӯи лаънатҳои хашмгин ба Трамп ва дархостҳои азими хайрияҳо маълум шуд, ки он қадар мустақил ҳам набудаанд.
Склад для хранению вакцин против коронавируса Минздрава РТ  - Sputnik Тоҷикистон, 1920, 15.11.2021
Амрико анборҳои махсуси вазорати тандурустиро тафтиш кард
Сониян, кам шудани таъсири Амрико ба сиёсати дохилии кишварҳо. Трамп аллакай хеле хуб нишон дод, ки ӯ метавонад бомуваффақият бидуни истифодаи сохторҳои шубҳанок ошкоро ба таҳдиди сиёсӣ ва лат додани дастҳо машғул шавад.
Дар мавриди Тоҷикистон, 99 дарсади сокинон баста шудани фаъолияти USAID-ро эҳсос ҳам нахоҳанд кард. Ҳаҷми кӯмак дар чаҳорчӯби барномаҳои башардӯстона ва тиббӣ аз Чин, Русия, Ҷопон ва Иттиҳоди Аврупо дар ин самтҳо ҳамеша хеле бештар буд. Дар мавриди тарҳҳои расонаӣ, ки “ишғол ва таҷовузи Тоҷикистонро” ба сархати хабарҳо дар кишвари ҳамсоя табдил доданд, ба гумон аст, ки худи тоҷикон аз нопадид шудани онҳо пушаймон шаванд.
* Ҷунбиши ҳамҷинсгароён дар Русия ифротӣ эътироф ва мамнӯъ аст.
** Ташкилоти экстремистии террористӣ, ки дар Русия ва Тоҷикистон мамнӯъ аст
Лентаи хабарҳо
0