https://sputnik.tj/20231017/jang-begona-munoqisha-isroil-falastin-dushanbe-1060001618.html
Таҷрибаи худӣ, ҷанги бегона: муноқишаи Исроилу Фаластин барои Душанбе чӣ маъно дорад?
Таҷрибаи худӣ, ҷанги бегона: муноқишаи Исроилу Фаластин барои Душанбе чӣ маъно дорад?
Sputnik Тоҷикистон
Тоҷикистон аз муноқишаи мустақим байни Исроил ва навори Ғазза Тоҷикистон дар канор қарор дорад ва барои хотимаи хушунат потенсиали на он қадар калон дорад
2023-10-17T20:15+0500
2023-10-17T20:15+0500
2023-10-18T11:36+0500
исроил
осиёи марказӣ
ҷанг
сиёсат
фаластин
сутуннигор
https://cdnn1.img.sputnik.tj/img/07e7/0a/07/1059841852_0:160:3072:1888_1920x0_80_0_0_015d2e47c908e9f489472b71726d28f6.jpg
ДУШАНБЕ, 17 окт — Sputnik. Рӯзи шанбеи 7 октябр дар қаламрави Исроил даргирии низомӣ оғоз шуд, ки эҳтимол меравад ба калонтарин ва хунинтарин даргирии арабу исроил дар 50 соли охир мубаддал гардад. Ин даргирӣ ҳам мисоли ҷанги Йом Киппур дар моҳи октябр оғоз шуд.Теъдоди қурбониёни ҳарду ҷониб дар тӯли ду рӯз аллакай бештар аз талафоти Исроил ва Фаластин дар се даргирии қаблии низомӣ шудааст. Замони нашри ин матолиб он аз ҳарду ҷониб беш аз 2 ҳазорро ташкил дод.Дар баробари ин, хушунату бераҳмӣ торафт зиёд мегардад, вазъи марги мардуми осоишта торафт даҳшатовартар менамояд ва ҷомеаи ҷаҳонӣ мушкилоти дигарро фаромӯш карда, кӯшиш дорад, ки ҷанги васеъмиқёсро дар Шарқи Наздик пешгирӣ кунад.Ва дар ҳоле, ки ҷангиёни Ҳамос ва артиши Исроил ба куштори ҳамдигар идома медиҳанд ва дар нишасти изтирории Созмони Милали Муттаҳид барои ҳалли вазъ бенатиҷа талош мекунанд, мо таҳлил мекунем, ки муноқишаи Фаластину Исроил барои Тоҷикистон ва ҳамсоягони он дар минтақа чӣ маъно ва паёмадҳо дорад.Ҳоло дар минтақаи низоъ чӣ гуна вазъият аст?Хабарҳо аз Исроил ва навори Ғазза ҳоло хам саҳифаҳои аввали рӯзномаҳо ҷой доранд, аз ин рӯ, бояд танҳо ҷузъиёти асосии ҳодисаи рухдодаро таъкид кунем.Ҷангиёни ҳаракати Ҳамоси фаластинӣ рӯзи шанбе, вақте ки аксари шаҳрвандони Исроил рӯзи истироҳати мазҳабӣ - шанберо таҷлил мекунанд, ба қаламраваш ҳамла карданд. Дар ин рӯз аксари муассисаҳои давлатӣ ва муассисаҳои хусусӣ кор намекарданд.Пас аз як ҳамлаи мушакии азим, ҷангиёни Ҳамос зуд марзро убур карданд ва таъсири ногаҳониро истифода карда, ба иншооти низомӣ ва ғайринизомӣ ҳамла карданд. Онҳо теъдоди зиёди одамонро ба асорат гирифта, ғайричашмдошт барои низомиёни Исроил чанд намунаи пешқадами ҳарбӣ, аз ҷумла зиреҳпӯши Меркава, ки аз беҳтарин танкҳо ба шумор меравад, нобуд карданд.Амалиёти Хамос обрӯи хадамоти иктишофии Исроилро, ки аз беҳтаринҳо дониста мешавад, аммо ба вуруди ҷангҷуёни зиёд рох дод, паст намуд. Хукуматдорони Исроил баъд аз ҳолати шоки зарбаҳои аввал ба худ омада, дар чавоб чорахои сахт диданд. Сарвазир Бинёмин Нетаняҳу гуфт, ки кишвар ба "ҷанги тӯлонӣ ва душвор" шурӯъ мекунад ва ваъда додааст, ки аз Ҳамос интиқоми бераҳмона хоҳад гирифт.Дар натича Девони Вазирон на танхо дар бораи "тамоман бархам додани" куввахои мусаллахи Фаластин, балки инчунин дар бораи ба таври чиддй вайрон кардани инфраструктураи навори Ғазза, катъ кардани таъминоти кувваи барқ, сузишворй ва мол ба ин минтақа карор кабул кард.То нимаи рӯзи якшанбеи 8 октябр, артиши Исроил - Нерӯҳои дифои Исроил - марҳилаи аввали сафарбаркуниро анҷом дода, тақрибан 800 зарба ба манотиқи марзӣ анҷом дода, навори Ғаззаро дар остонаи фалокати гуманитарӣ қарор доданд. Вазири дифои Исроил фармон дод, ки сарзаминҳои Фаластинро “ба муҳосираи куллӣ” гирифта шаванд." Онҷо нерӯи барқ , ғизо, сӯзишворӣ нахоҳад монд, ҳама чиз баста аст. Мо зидди одамони хайвонсиришт мубориза бурда, мутаносиб амал мекунем", - гуфт ӯ.Ҷанг бо саҳнаҳои бераҳмии шадид, ки наворҳои онҳо ба шарофати шабакаҳои иҷтимоӣ фавран дар саросари ҷаҳон паҳн шуданд, диққати ҳамагонро ҷалб сохт.Дар ин наворҳо хам фаластиниҳо, ки маҳбусонро масхара мекунанд, як духтари урён дар мошини боркаши Ҳамос ва хам баъзе исроилиён, ки дар ҷасади фаластиниҳои кушташуда ҳоҷат мекунанд. Гузашта аз ин, ҳеҷ кас дақиқ гуфта наметавонад, ки ин наворҳо қалбакианд ё не, аммо як чиз комилан рӯшан аст - ин гуна наворҳо танҳо дараҷаи бадбинӣ ва хушунати ҳарду ҷонибро афзоиш медод.Ҷаҳон ба ҷанг дар навори Ғазза чӣ гуна вокуниш нишон дод?Мақомоти аксари кишварҳо аз сар задани ногаҳонии низоъ дар ҳайрат монданд. Аммо дере нагузашта давлатҳо ба ду қисмат ҷудо шуданд, аксарияти кулли кишварҳои ғарбӣ ва бо онҳо Киев амалҳои Ҳамосро шадидан маҳкум карданд ва аз Исроил ҳимоят карданд.Иёлоти Муттахида хамчун иттифокчии асосии мамлакат барои максадхои мудофиавӣ барои Исроил фавран 8 миллиард доллар чудо карданд. Дар омади гап, бо ин амал хашми зиёди ҷомеаи Украинаро ба вуҷуд овард, ки ба наздикӣ дар тӯли 45 рӯз бе пули Амрико монд.Аксарияти кишварҳои мусалмонии минтақа, тавре интизор мерафт, аз Фаластин пуштибонӣ карданд ва ё ҳадди ақал Исроилро дар авҷ гирифтани низоъ айбдор карданд.Қатар мавқеъро аз ҳама радикалиро ишғол карда, эълом дошт, ки "Исроил масъулияти хушунати идомадор алайҳи мардуми Фаластинро бар дӯш дорад" ва аз ҷомеаи ҷаҳонӣ даъват кардааст, ки "иҷоза надиҳад, ки ин ҳодисаҳо ҳамчун баҳонаи ҷанги васеъмиқёси зидди аҳолии Ғазза истифода шаванд".Арабистони Саудӣ дар интихоби вожаҳо бодиққаттар буд, аммо таъкид кард, ки Риёз "батакрор аз хатари инфиҷори вазъ бар асари иқдомоти нирӯҳои Исроил" ва иғвоҳои муназзам алайҳи макони муқаддаси мусалмонон ҳушдор додааст.Уммон низ ҳамин гуна мавқеъро ишғол намуда, қайд кард, ки шиддат гирифтани низоъ натиҷаи "ишғоли ғайриқонунии Исроил дар қаламрави Фаластин аст".Ягона давлате, ки аз махкум кардани Исроил худдорӣ кард, Иёлоти Муттахидаи Араб буд, ки бо Исроил алокахои тичоратию иктисодии зичтар дорад.Ва чун мунтазир мерафт Эрон аз тарафдории пурраи Ҳамос эълон кард. Оятуллоҳи феълии Эрон гуфт: "Режими саҳюнистӣ дар ҳоли марг аст. Имом Хумайнӣ Исроили истилогарро "варами саратонӣ" меномид. Ин варами ашаддӣро бешак мардуми Фаластин аз байн хоҳанд бурд."Мушовири ӯ генерал Раҳим Сафавӣ низ даъват кард, ки бояд то пурра озод шудани Байтулмуқаддас ва Фаластин дар мавқеъаш истода бошанд. Дар ҳамин ҳол, Теҳрон ширкати худ дар амалиёти Ҳамос ва ҳама гуна иттиҳом дар омода кардани ҷангҷӯён ба ин амалиёт ё таъмини онҳо бо силоҳро рад мекунад.Туркия кӯшиш кард, ки дар ду курсӣ нишинад, аммо чандон муваффақ набуд. Аз як тараф, вазорати хориҷаи ҷумҳурӣ гуфтааст, ки мақомот омодаанд бо ҳарду ҷониб музокира кунанд ва "саҳм гузоранд, то ин ҳодисаҳо таҳти назорат гирифта шаванд ва минтақаи васеътарро фаро нагиранд."Аз сӯйи дигар, чанд рӯз аст, ки шабакаҳои асосии Туркия филмеро намоиш медиҳанд, ки дар он зулми бисёрсолаи Исроил бар сари мардуми Ғазза намоиш дода мешавад, дар Истанбул бошад, ҳамоиши ҳазорон нафар бо ҳимоят аз Фаластин баргузор шуд.Миср низ саъй кард, ки мавқеи бетарафии сулҳро ишғол кунад ва ҳатто бо Ҳамос музокироти бенатиҷа баргузор сохт. Аммо вазъиятро як афсари пулис дар Искандария вайрон сохт, ки ба автобуси пур аз сайёҳони исроилӣ тир холӣ кард.Бозингарони дигари умдаи байналмилалӣ - Русия ва Чин аз авҷи низоъ изҳори нигаронӣ карда, ҷонибҳоро ба оташбас даъват карданд. Дар ҳамин ҳол, вазорати умури хориҷии Русия таъкид кард, ки мушкилро танҳо бо зӯр ҳал кардан мумкин нест ва Фаластин бо вуҷуди мавқеъгирии радикалии Исроил, бар асоси қарори Шӯрои Амнияти СММ ҳақ дорад чун давлат вуҷуд дошта бошад.Дар навбати худ Пекин низ аз хушунати мутақобила дар минтақа изҳори нигаронӣ кард ва қайд кард, ки “роҳи асосии раҳоӣ аз низоъ таъсиси давлати мустақили Фаластин аст”.Вокунишҳо ва дурнамои кишварҳои Осиёи МарказӣМақомоти кишварҳои Осиёи Марказӣ ба хушунатҳо дар Исроил ва Ғазза хеле дер, вале мутавозинтарин вокуниш нишон доданд. Чолиби диккат аст, ки хамаи панч мамлакати минтака бе хеч як созиш дар мавкеи худ комилан якдил буданд, кариб то ба дарачаи такрор кардани ибораи изхороти расмӣ. Биёед худамон бубинем."Вазорати корҳои хориҷии Тоҷикистон амалҳои хушунатборро шадидан маҳкум карда, аз ҷонибҳо даъват мекунад, ки фавран ба хушунат хотима диҳанд ва ба муколама барои ба эътидол овардани вазъ шурӯъ кунанд. Шиддати шадиди танишҳо дар Ховари Миёна, ки ба талафоти назаррас дар байни ғайринизомиён ва тахриби манзил ва инфрасохтори иҷтимоӣ овардааст, дар Тоҷикистон бо нигаронии зиёд қабул карда шуд ", гуфт Душанбеи расмӣ."Вазорати корҳои хориҷии Ӯзбекистон аз ташдиди вазъ дар минтақаи муноқишаи Фаластину Исроил, ки боиси талафоти зиёди мардуми осоишта гардида, вазъро дар тамоми Ховари Миёна ба таври назаррас мураккаб кардааст, изҳори нигаронии ҷиддӣ мекунад.Мо ҷонибҳои даргирро даъват мекунем. ки тамоми чорахоро бинанд, ки ба му-кобилати мусаллахона зудтар хотима дода, бӯҳрон бо воситахои сиёсӣ ва дипломатӣ бартараф карда шавад", таъкид мекунанд дар Тошканд."Мо аз ҷонибҳо даъват мекунем, ки амалиёти ҷангиро бас кунанд ва ҳарчӣ зудтар ба муколамаи сиёсӣ ва дипломатӣ ба хотири расидан ба сулҳ, ҳифзи мардуми осоишта ва ба эътидол овардани вазъ дар Ховари Миёна даъват кунанд", — хабар медиҳад Бишкек."Мо ҷонибҳоро даъват мекунем, ки воситаҳои сиёсиро барои ҳалли осоиштаи вазъият ҷустуҷӯ кунанд ва ба амалҳое даст назананд, ки метавонад боиси боз ҳам тезу тунд шудани вазъ на танҳо дар байни ду давлат, балки дар маҷмӯъ дар Шарқи Наздик гардад" гуфта мешавад дар изҳороти Остона.Дар хусуси мушаххасан Тоҷикистон бошад, ин низоъ барои ин давлат ҳам паёмадҳои муаян ва аҷибаш имконоти навро низ дар пай дорад.Дар мавриди мушкилот, ин пеш аз ҳама болоравии нархи ҷаҳонии маҳсулоти нафтӣ мебошад, ки ба таври манфӣ афзоиши босуръати қимати газ, бензин ва сӯзишвории дизелиро, ки дар ду моҳи охир мушоҳида шудааст, пурра хоҳад кард.Мушкилоти дигар, эҳтимоли муваққатан боздоштани иҷрои тарҳҳои муҳими Тоҷикистон дар СММ ва дигар платформаҳои байналмилалӣ аст. Масалан, дар сохаи мухофизати захирахои об ва пирьяххо, ки хукумати ҷумҳурӣ бодиккат лобби мекунад.Сабаб дар ин ҷо оддӣ аст - вақте ки кӯшишҳои раҳбарони ҷаҳон ва созмонҳои бузург ба пешгирии наслкушӣ ва ҷанги васеъ нигаронида шудаанд, ташаббусҳои башардӯстона, экологӣ ва фарҳангӣ, ҳатто ташаббусҳои хеле муҳим, ба таври боқимонда амалӣ карда мешаванд.Баррасии дурнамои эҳтимолии кишварҳои Осиёи Марказӣ ва бахусус Тоҷикистон дар арсаи ҷаҳонӣ хеле ҷолибтар аст.Дар пасманзари он, ки қариб ҳамаи мамлакатҳои Аврупо, инчунин Шарқи Наздик, ба ғайр аз Иёлоти Муттаҳида ва Русия, ба ин ё он шакл ба навъхои гуногуни низоъхои ҳарбӣ, бавосита ва ё бевосита кашида шудаанд, мавқеи кишварҳои Осиёи Марказӣ, ки тӯли даҳсолаҳо бетарафиро риоя мекарданд ва аз низоъҳои бузурги беруна бо ҷидду ҷаҳд канораҷӯӣ мекарданд, шояд дар назари ҷомеаи ҷаҳонӣ ғайриоддӣ ҷолиб гарданд.Зарбулмасали русии "Сулҳи бад беҳтар аз ҷанги хуб аст" метавонад аз як ибораи оддӣ ба маънои аслӣ имиҷи ҳар як давлати минтақа гардад. Ин ба Тоҷикистон дучанд тааллуқ дорад, агар ба он бо нигоҳи бегона, масалан, аз Аврупо ё ИМА нигаред.Ҷумҳурӣ дар марз бо Афғонистон ва дар наздикии Покистон, яъне ду қадам раҳ аз макони радикализми исломӣ ва қочоқи ҷаҳонии маводи мухаддир воқеъ аст.Аммо дар баробари ин ба он муяссар мешавад, ки ба низоъҳои геополитикӣ дахолат накунад, аз таъсири ифротгароёни Толибон* дар канор бошад ва ҳамчун давлати дунявии сулҳпарвар бо анъанаҳои қавӣ, вале бе тундравии радикалӣ боқӣ монад.Гузашта аз ин, моҷароҳои пайдошуда ва эҳтимолан хатарнокро бо ҳамсояҳо ба таври дипломатӣ зуд ҳал кардан - тавре ки таҷрибаи музокироти Душанбеву Бишкек пас аз задухӯрдҳои аввал дар марз нишон медиҳад.Воқеан, Тоҷикистон метавонад худро ба нақши миёнарави идеалӣ дар музокироти Исроилу Фаластин пешниҳод кунад - агар ин хости мақомот бошад. Кишвари мусулмоне, ки зуҳуроти ифротгароиро таҳаммул намекунад ва бо ҳама давлатҳое, ки ба таври ғайримустақим дар муноқишаи кунунӣ даст доранд, муносибати хуб дорад.Дар баробари ин, Тоҷикистон ҳам дар ҳалли низоъҳои дохилӣ - пас аз ҷанги шаҳрвандӣ ва ҳам зиддиятҳо бо ҳамсояҳо таҷрибаи душвор, вале мусбат дорад. Афсус, ки то хол хар ду тарафи чанчоли хозира майлу хохиши гуфтушунидро нишон надодаанд.* Ташкилот барои фаъолиятҳои террористӣ таҳти таҳримоти СММ қарор дорад.
https://sputnik.tj/20231017/khomanai-amal-isroil-mardum-falastin-naslkushi-1059994181.html
https://sputnik.tj/20231017/peskov-tahdid-gustarish-nizo-falastinu-isroil-1059988898.html
https://sputnik.tj/20231010/putin-shiddat-vaz-manfiat-khalq-falastin-1059888685.html
https://sputnik.tj/20231017/zarba-isroil-sitod-hamos-1059988757.html
https://sputnik.tj/20231016/natanyahu-piruz-hamos-eron-hushdor-1059981512.html
исроил
фаластин
Sputnik Тоҷикистон
info@sputnik.tj
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
2023
Sputnik Тоҷикистон
info@sputnik.tj
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
Хабарҳо
tg_TJ
Sputnik Тоҷикистон
info@sputnik.tj
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
Sputnik Тоҷикистон
info@sputnik.tj
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
муноқиша, ҷанг, исроил, осиёи марказӣ
муноқиша, ҷанг, исроил, осиёи марказӣ
ДУШАНБЕ, 17 окт — Sputnik. Рӯзи шанбеи 7 октябр дар қаламрави Исроил даргирии низомӣ оғоз шуд, ки эҳтимол меравад ба калонтарин ва хунинтарин даргирии арабу исроил дар 50 соли охир мубаддал гардад. Ин даргирӣ ҳам мисоли ҷанги Йом Киппур дар моҳи октябр оғоз шуд.
Теъдоди қурбониёни ҳарду ҷониб дар тӯли ду рӯз аллакай бештар аз талафоти Исроил ва Фаластин дар се даргирии қаблии низомӣ шудааст. Замони нашри ин матолиб он аз ҳарду ҷониб беш аз 2 ҳазорро ташкил дод.
Дар баробари ин, хушунату бераҳмӣ торафт зиёд мегардад, вазъи марги мардуми осоишта торафт даҳшатовартар менамояд ва ҷомеаи ҷаҳонӣ мушкилоти дигарро фаромӯш карда, кӯшиш дорад, ки ҷанги васеъмиқёсро дар Шарқи Наздик пешгирӣ кунад.
Ва дар ҳоле, ки ҷангиёни Ҳамос ва артиши Исроил ба куштори ҳамдигар идома медиҳанд ва дар нишасти изтирории Созмони Милали Муттаҳид барои ҳалли вазъ бенатиҷа талош мекунанд, мо таҳлил мекунем, ки муноқишаи Фаластину Исроил барои Тоҷикистон ва ҳамсоягони он дар минтақа чӣ маъно ва паёмадҳо дорад.
Ҳоло дар минтақаи низоъ чӣ гуна вазъият аст?
Хабарҳо аз Исроил ва навори Ғазза ҳоло хам саҳифаҳои аввали рӯзномаҳо ҷой доранд, аз ин рӯ, бояд танҳо ҷузъиёти асосии ҳодисаи рухдодаро таъкид кунем.
Ҷангиёни ҳаракати Ҳамоси фаластинӣ рӯзи шанбе, вақте ки аксари шаҳрвандони Исроил рӯзи истироҳати мазҳабӣ - шанберо таҷлил мекунанд, ба қаламраваш ҳамла карданд. Дар ин рӯз аксари муассисаҳои давлатӣ ва муассисаҳои хусусӣ кор намекарданд.
Пас аз як ҳамлаи мушакии азим, ҷангиёни Ҳамос зуд марзро убур карданд ва таъсири ногаҳониро истифода карда, ба иншооти низомӣ ва ғайринизомӣ ҳамла карданд. Онҳо теъдоди зиёди одамонро ба асорат гирифта, ғайричашмдошт барои низомиёни Исроил чанд намунаи пешқадами ҳарбӣ, аз ҷумла зиреҳпӯши Меркава, ки аз беҳтарин танкҳо ба шумор меравад, нобуд карданд.
Амалиёти Хамос обрӯи хадамоти иктишофии Исроилро, ки аз беҳтаринҳо дониста мешавад, аммо ба вуруди ҷангҷуёни зиёд рох дод, паст намуд. Хукуматдорони Исроил баъд аз ҳолати шоки зарбаҳои аввал ба худ омада, дар чавоб чорахои сахт диданд. Сарвазир Бинёмин Нетаняҳу гуфт, ки кишвар ба "ҷанги тӯлонӣ ва душвор" шурӯъ мекунад ва ваъда додааст, ки аз Ҳамос интиқоми бераҳмона хоҳад гирифт.
"Шаҳрвандони Исроил, мо дар ҷанг ҳастем. Ва мо пирӯз хоҳем шуд. Душман қимате хоҳад дод, ки то ҳол ҳеҷ гоҳ намедонист", - гуфт нахуствазир.
Дар натича Девони Вазирон на танхо дар бораи "тамоман бархам додани" куввахои мусаллахи Фаластин, балки инчунин дар бораи ба таври чиддй вайрон кардани инфраструктураи навори Ғазза, катъ кардани таъминоти кувваи барқ, сузишворй ва мол ба ин минтақа карор кабул кард.
То нимаи рӯзи якшанбеи 8 октябр, артиши Исроил - Нерӯҳои дифои Исроил - марҳилаи аввали сафарбаркуниро анҷом дода, тақрибан 800 зарба ба манотиқи марзӣ анҷом дода, навори Ғаззаро дар остонаи фалокати гуманитарӣ қарор доданд. Вазири дифои Исроил фармон дод, ки сарзаминҳои Фаластинро “ба муҳосираи куллӣ” гирифта шаванд.
" Онҷо нерӯи барқ , ғизо, сӯзишворӣ нахоҳад монд, ҳама чиз баста аст. Мо зидди одамони хайвонсиришт мубориза бурда, мутаносиб амал мекунем", - гуфт ӯ.
Ҷанг бо саҳнаҳои бераҳмии шадид, ки наворҳои онҳо ба шарофати шабакаҳои иҷтимоӣ фавран дар саросари ҷаҳон паҳн шуданд, диққати ҳамагонро ҷалб сохт.
Дар ин наворҳо хам фаластиниҳо, ки маҳбусонро масхара мекунанд, як духтари урён дар мошини боркаши Ҳамос ва хам баъзе исроилиён, ки дар ҷасади фаластиниҳои кушташуда ҳоҷат мекунанд. Гузашта аз ин, ҳеҷ кас дақиқ гуфта наметавонад, ки ин наворҳо қалбакианд ё не, аммо як чиз комилан рӯшан аст - ин гуна наворҳо танҳо дараҷаи бадбинӣ ва хушунати ҳарду ҷонибро афзоиш медод.
Ҷаҳон ба ҷанг дар навори Ғазза чӣ гуна вокуниш нишон дод?
Мақомоти аксари кишварҳо аз сар задани ногаҳонии низоъ дар ҳайрат монданд. Аммо дере нагузашта давлатҳо ба ду қисмат ҷудо шуданд, аксарияти кулли кишварҳои ғарбӣ ва бо онҳо Киев амалҳои Ҳамосро шадидан маҳкум карданд ва аз Исроил ҳимоят карданд.
Иёлоти Муттахида хамчун иттифокчии асосии мамлакат барои максадхои мудофиавӣ барои Исроил фавран 8 миллиард доллар чудо карданд. Дар омади гап, бо ин амал хашми зиёди ҷомеаи Украинаро ба вуҷуд овард, ки ба наздикӣ дар тӯли 45 рӯз бе пули Амрико монд.
Аксарияти кишварҳои мусалмонии минтақа, тавре интизор мерафт, аз Фаластин пуштибонӣ карданд ва ё ҳадди ақал Исроилро дар авҷ гирифтани низоъ айбдор карданд.
Қатар мавқеъро аз ҳама радикалиро ишғол карда, эълом дошт, ки "Исроил масъулияти хушунати идомадор алайҳи мардуми Фаластинро бар дӯш дорад" ва аз ҷомеаи ҷаҳонӣ даъват кардааст, ки "иҷоза надиҳад, ки ин ҳодисаҳо ҳамчун баҳонаи ҷанги васеъмиқёси зидди аҳолии Ғазза истифода шаванд".
Арабистони Саудӣ дар интихоби вожаҳо бодиққаттар буд, аммо таъкид кард, ки Риёз "батакрор аз хатари инфиҷори вазъ бар асари иқдомоти нирӯҳои Исроил" ва иғвоҳои муназзам алайҳи макони муқаддаси мусалмонон ҳушдор додааст.
Уммон низ ҳамин гуна мавқеъро ишғол намуда, қайд кард, ки шиддат гирифтани низоъ натиҷаи "ишғоли ғайриқонунии Исроил дар қаламрави Фаластин аст".
Ягона давлате, ки аз махкум кардани Исроил худдорӣ кард, Иёлоти Муттахидаи Араб буд, ки бо Исроил алокахои тичоратию иктисодии зичтар дорад.
Ва чун мунтазир мерафт Эрон аз тарафдории пурраи Ҳамос эълон кард. Оятуллоҳи феълии Эрон гуфт: "Режими саҳюнистӣ дар ҳоли марг аст. Имом Хумайнӣ Исроили истилогарро "варами саратонӣ" меномид. Ин варами ашаддӣро бешак мардуми Фаластин аз байн хоҳанд бурд."
Мушовири ӯ генерал Раҳим Сафавӣ низ даъват кард, ки бояд то пурра озод шудани Байтулмуқаддас ва Фаластин дар мавқеъаш истода бошанд. Дар ҳамин ҳол, Теҳрон ширкати худ дар амалиёти Ҳамос ва ҳама гуна иттиҳом дар омода кардани ҷангҷӯён ба ин амалиёт ё таъмини онҳо бо силоҳро рад мекунад.
Туркия кӯшиш кард, ки дар ду курсӣ нишинад, аммо чандон муваффақ набуд. Аз як тараф, вазорати хориҷаи ҷумҳурӣ гуфтааст, ки мақомот омодаанд бо ҳарду ҷониб музокира кунанд ва "саҳм гузоранд, то ин ҳодисаҳо таҳти назорат гирифта шаванд ва минтақаи васеътарро фаро нагиранд."
Аз сӯйи дигар, чанд рӯз аст, ки шабакаҳои асосии Туркия филмеро намоиш медиҳанд, ки дар он зулми бисёрсолаи Исроил бар сари мардуми Ғазза намоиш дода мешавад, дар Истанбул бошад, ҳамоиши ҳазорон нафар бо ҳимоят аз Фаластин баргузор шуд.
Миср низ саъй кард, ки мавқеи бетарафии сулҳро ишғол кунад ва ҳатто бо Ҳамос музокироти бенатиҷа баргузор сохт. Аммо вазъиятро як афсари пулис дар Искандария вайрон сохт, ки ба автобуси пур аз сайёҳони исроилӣ тир холӣ кард.
Бозингарони дигари умдаи байналмилалӣ - Русия ва Чин аз авҷи низоъ изҳори нигаронӣ карда, ҷонибҳоро ба оташбас даъват карданд. Дар ҳамин ҳол, вазорати умури хориҷии Русия таъкид кард, ки мушкилро танҳо бо зӯр ҳал кардан мумкин нест ва Фаластин бо вуҷуди мавқеъгирии радикалии Исроил, бар асоси қарори Шӯрои Амнияти СММ ҳақ дорад чун давлат вуҷуд дошта бошад.
Дар навбати худ Пекин низ аз хушунати мутақобила дар минтақа изҳори нигаронӣ кард ва қайд кард, ки “роҳи асосии раҳоӣ аз низоъ таъсиси давлати мустақили Фаластин аст”.
Вокунишҳо ва дурнамои кишварҳои Осиёи Марказӣ
Мақомоти кишварҳои Осиёи Марказӣ ба хушунатҳо дар Исроил ва Ғазза хеле дер, вале мутавозинтарин вокуниш нишон доданд. Чолиби диккат аст, ки хамаи панч мамлакати минтака бе хеч як созиш дар мавкеи худ комилан якдил буданд, кариб то ба дарачаи такрор кардани ибораи изхороти расмӣ. Биёед худамон бубинем.
"Вазорати корҳои хориҷии Тоҷикистон амалҳои хушунатборро шадидан маҳкум карда, аз ҷонибҳо даъват мекунад, ки фавран ба хушунат хотима диҳанд ва ба муколама барои ба эътидол овардани вазъ шурӯъ кунанд. Шиддати шадиди танишҳо дар Ховари Миёна, ки ба талафоти назаррас дар байни ғайринизомиён ва тахриби манзил ва инфрасохтори иҷтимоӣ овардааст, дар Тоҷикистон бо нигаронии зиёд қабул карда шуд ", гуфт Душанбеи расмӣ.
"Вазорати корҳои хориҷии Ӯзбекистон аз ташдиди вазъ дар минтақаи муноқишаи Фаластину Исроил, ки боиси талафоти зиёди мардуми осоишта гардида, вазъро дар тамоми Ховари Миёна ба таври назаррас мураккаб кардааст, изҳори нигаронии ҷиддӣ мекунад.Мо ҷонибҳои даргирро даъват мекунем. ки тамоми чорахоро бинанд, ки ба му-кобилати мусаллахона зудтар хотима дода, бӯҳрон бо воситахои сиёсӣ ва дипломатӣ бартараф карда шавад", таъкид мекунанд дар Тошканд.
"Мо аз ҷонибҳо даъват мекунем, ки амалиёти ҷангиро бас кунанд ва ҳарчӣ зудтар ба муколамаи сиёсӣ ва дипломатӣ ба хотири расидан ба сулҳ, ҳифзи мардуми осоишта ва ба эътидол овардани вазъ дар Ховари Миёна даъват кунанд", — хабар медиҳад Бишкек.
"Мо ҷонибҳоро даъват мекунем, ки воситаҳои сиёсиро барои ҳалли осоиштаи вазъият ҷустуҷӯ кунанд ва ба амалҳое даст назананд, ки метавонад боиси боз ҳам тезу тунд шудани вазъ на танҳо дар байни ду давлат, балки дар маҷмӯъ дар Шарқи Наздик гардад" гуфта мешавад дар изҳороти Остона.
Дар хусуси мушаххасан Тоҷикистон бошад, ин низоъ барои ин давлат ҳам паёмадҳои муаян ва аҷибаш имконоти навро низ дар пай дорад.
Дар мавриди мушкилот, ин пеш аз ҳама болоравии нархи ҷаҳонии маҳсулоти нафтӣ мебошад, ки ба таври манфӣ афзоиши босуръати қимати газ, бензин ва сӯзишвории дизелиро, ки дар ду моҳи охир мушоҳида шудааст, пурра хоҳад кард.
Мушкилоти дигар, эҳтимоли муваққатан боздоштани иҷрои тарҳҳои муҳими Тоҷикистон дар СММ ва дигар платформаҳои байналмилалӣ аст. Масалан, дар сохаи мухофизати захирахои об ва пирьяххо, ки хукумати ҷумҳурӣ бодиккат лобби мекунад.
Сабаб дар ин ҷо оддӣ аст - вақте ки кӯшишҳои раҳбарони ҷаҳон ва созмонҳои бузург ба пешгирии наслкушӣ ва ҷанги васеъ нигаронида шудаанд, ташаббусҳои башардӯстона, экологӣ ва фарҳангӣ, ҳатто ташаббусҳои хеле муҳим, ба таври боқимонда амалӣ карда мешаванд.
Баррасии дурнамои эҳтимолии кишварҳои Осиёи Марказӣ ва бахусус Тоҷикистон дар арсаи ҷаҳонӣ хеле ҷолибтар аст.
Дар пасманзари он, ки қариб ҳамаи мамлакатҳои Аврупо, инчунин Шарқи Наздик, ба ғайр аз Иёлоти Муттаҳида ва Русия, ба ин ё он шакл ба навъхои гуногуни низоъхои ҳарбӣ, бавосита ва ё бевосита кашида шудаанд, мавқеи кишварҳои Осиёи Марказӣ, ки тӯли даҳсолаҳо бетарафиро риоя мекарданд ва аз низоъҳои бузурги беруна бо ҷидду ҷаҳд канораҷӯӣ мекарданд, шояд дар назари ҷомеаи ҷаҳонӣ ғайриоддӣ ҷолиб гарданд.
Зарбулмасали русии "Сулҳи бад беҳтар аз ҷанги хуб аст" метавонад аз як ибораи оддӣ ба маънои аслӣ имиҷи ҳар як давлати минтақа гардад. Ин ба Тоҷикистон дучанд тааллуқ дорад, агар ба он бо нигоҳи бегона, масалан, аз Аврупо ё ИМА нигаред.
Ҷумҳурӣ дар марз бо Афғонистон ва дар наздикии Покистон, яъне ду қадам раҳ аз макони радикализми исломӣ ва қочоқи ҷаҳонии маводи мухаддир воқеъ аст.
Аммо дар баробари ин ба он муяссар мешавад, ки ба низоъҳои геополитикӣ дахолат накунад, аз таъсири ифротгароёни Толибон* дар канор бошад ва ҳамчун давлати дунявии сулҳпарвар бо анъанаҳои қавӣ, вале бе тундравии радикалӣ боқӣ монад.
Гузашта аз ин, моҷароҳои пайдошуда ва эҳтимолан хатарнокро бо ҳамсояҳо ба таври дипломатӣ зуд ҳал кардан - тавре ки таҷрибаи музокироти Душанбеву Бишкек пас аз задухӯрдҳои аввал дар марз нишон медиҳад.
Воқеан, Тоҷикистон метавонад худро ба нақши миёнарави идеалӣ дар музокироти Исроилу Фаластин пешниҳод кунад - агар ин хости мақомот бошад. Кишвари мусулмоне, ки зуҳуроти ифротгароиро таҳаммул намекунад ва бо ҳама давлатҳое, ки ба таври ғайримустақим дар муноқишаи кунунӣ даст доранд, муносибати хуб дорад.
Дар баробари ин, Тоҷикистон ҳам дар ҳалли низоъҳои дохилӣ - пас аз ҷанги шаҳрвандӣ ва ҳам зиддиятҳо бо ҳамсояҳо таҷрибаи душвор, вале мусбат дорад. Афсус, ки то хол хар ду тарафи чанчоли хозира майлу хохиши гуфтушунидро нишон надодаанд.
* Ташкилот барои фаъолиятҳои террористӣ таҳти таҳримоти СММ қарор дорад.
