Сарчашмаҳои муноқишаи Русия ва Украина

© REUTERS \ DADO RUVICRusiya Ukrayna bayrağı
Rusiya Ukrayna bayrağı - Sputnik Тоҷикистон, 1920, 06.03.2022
Обуна шудан
Таърихшиноси рус Олег Кузнетсов дар бораи моҳияти муноқишаи Украина гуфт, ки дар он мубориза на барои қаламрав, балки барои ҷону мағзи ҳар як инсон аст
ДУШАНБЕ, 6 мар — Sputnik. Зарурат бар тартиб додани идеологияи давлатдории миллии Украина дар империяи Русия ба миён омада буд ва ба хотири мубориза бар миллатгароии лаҳистонӣ равона шуда буд, ки шӯриши соли 1863 аз он шаҳодат медиҳад.
Дар ин бора ба Sputnik Озарбойҷон таърихшиноси рус Олег Кузнетсов хабар дод.
Миллатчигии беларус ва украиниро бар муқобили Лаҳистон чӣ тавр истифода бурданд?
Ҳамчун воситаи асосии мувофиқ ва имконпазир дониста шуд, ки захираҳои идораи маъмурию бюрократии миллатчигии беларус ва украин истифода шавад. Бо ин мақсад соли 1863 дар назди генерал-губернатори Вилна ва Киев комиссияҳои мустақили бостоншиносӣ ташкил карда шуданд. Натиҷаи фаъолияти онҳо ин буд, ки барои ин ду идеологияи навтаъсис таҳкурсии фикрӣ ташкил гардад.
Фаъолияти комиссияи бостоншиносии Вилна муваффақияти калони сиёсие надошт, зеро дворянҳои губернияҳои империяи Русия, ки имрӯз Беларусия ва Литва дар қаламрави онҳо воқеъ гардидаанд, худро авлоди Гертсоги Калони Литва, ҳамчун қисми ҷудонашаванда ҳисоб мекарданд.
Эвакуация граждан из ДНР и ЛНР - Sputnik Тоҷикистон, 1920, 06.03.2022
Путин вуруд ба Русияро аз қаламрави ҷумҳуриҳои Донетск, Луганск ва Украина осон кард
Аммо фаъолияти Комиссияи бостоншиносии Киев хеле муваффақ буд: онҳо тавонистанд тафаккури мардуми казаки руси хурд (украин)-ро аз лиҳози этникӣ, фарҳангӣ ва мазҳабӣ ба ҳама зуҳуроти анъанаҳои иҷтимоӣ-фарҳангии давлатдории Лаҳистон тағйир диҳанд.
Асосгузорони илми таърихи Украина (Владимир Антонович, Дмитрий Яворнитский, Михайло Грушевский ва дигарон) дар бораи бардавомии давлатдории Украина аз ягон империяе, ки дар асрҳои қаблӣ вуҷуд дошт, даъво намекарданд. Ин ба аксари анъанаҳои таърихнигории дигари аврупоӣ, аз ҷумла лаҳистонҳо ва таърихшиносӣ комилан хос буд.
Онҳо аз худкомагӣ ва асолати анъанаи миллии украин дар консепсияи пешниҳодкардаашон, ки аз қонунҳо ва постулатҳои таърихнигории феодалӣ озод буданд, комилан қаноатманд буданд, ки мувофиқи аҳамияти он, давлатро муайян мекард.
Бар хилофи идеологияи расмии давлатии империяи Русия, ки пайдоиши Русия ва салтанати Маскавро, ки пеш аз он аз империяи Византия ва сулолаи Палайологос буд, созандагони назарияи пайдоиши давлатдории Украина ба зиммаи худ масъулияти нагирифтанж. Ғамхорӣ дар бораи исботи қонунӣ будани ҳокимияти монархҳои худ ва сулолаҳои онҳо, ки пештар вуҷуд доштанд.
Онҳо аз ибтидои тафакури пайдоиши демократии давлатдории Украинаро ба миён гузоштанд, ки асоси ташаккули онро мардуми Қафқози Шимолӣ, ки дар охири асри 13 ба ҷараёни миёнаи Днепр кӯчида буданд, ташкил медоданд.
Украинский военнослужащий на международных командно-штабных учениях во Львовской области - Sputnik Тоҷикистон, 1920, 05.03.2022
Пайомади ҳузури зархаридони хориҷӣ дар Украина барои ҷаҳону Аврупо
Мувофики консепсияи пешгирифтаи онҳо казоқҳои хурди рус ё украинҳо аввал ба полякҳо, баъдан ба русҳо на танҳо аз лиҳози этникӣ, балки аз ҷиҳати сиёсӣ ҳам — бар зидди “демократия-монархия” мухолиф буданд.
Дар аввал ин мафҳум эътирози зиёди мақомоти расмии Империяи Русияро ба вуҷуд наовард, зеро он ба вазифаи муқовимат ба миллатчигии лаҳистонӣ, ки бо омили антагонизми конфессионалӣ байни православӣ ва католикӣ ба таври назаррас пурра карда шуда буд, комилан мувофиқат мекард.
Аммо ҳамин ки дар воқеиятҳои нимаи аввали асри 20 омили дин ё мансубияти конфессиявии шахс дар ҳаёти иҷтимоию сиёсии кишварҳои аврупоӣ паси заминае қарор гирифт ва масъалаи миллӣ ба сафе пеш баромад. Идеяҳои нав ва истиқлолияти Украина дар як вақт бо миллатчигии лаҳистонӣ бо интернационализми империалистии рус ва ё Шӯравӣ ба зиддияти амиқи идеологӣ дохил шуданд.
Ин дар ниҳоят дар фазои зеҳнӣ - пеш аз ҳама барои ҷониби Украина - низоъ байни тафаккури русӣ ва украинӣ, ки имрӯз ҳама шоҳиди он ҳастем, пешакӣ муайян ва ба расмият дароварда шудааст. Гузашта аз ин, дар айни замон ҷузъи этнографии он бо ҷузъи сиёсӣ иваз карда мешавад.

Чӣ гуна Степан Бандера дар пантеони қаҳрамонони миллии Украина князи Дмитрий Вишневецкиро иваз кард

Намунаи равшани ин раванд тағйир ёфтани муносибати доираҳои сиёсӣ ва илмии Украина нисбат ба як шахсияти таърихии ин кишвар, чун шаҳзода Дмитрий Вишневетский мебошад.
Самолет Ан-28, архивное фото - Sputnik Тоҷикистон, 1920, 05.03.2022
Амалиёти вижаи Русия барои ҳимояи Донбасс: охирин хабарҳо
Путин: Эълони фазои мамнуъулпарвоз дар Украина баробар бо ширкат дар ин низоъ аст
Пас аз истиқлолияти Украина дар соли 1991, ин хислати таърихӣ комилан мувофиқи васиятҳои асосгузорони илми таърихи Украина Антонович, Яворницкий ва Грушевский Қаҳрамони миллии Украина, асосгузори давлатдории миллии он бо ҳамагон эълон карда шуд.
Нишонаҳое, ки ба чунин мақом мувофиқанд - муҷассамаҳо, лавҳаҳои ёдгорӣ, ки номи князро дар номи кӯчаҳо, майдонҳо ва киштиҳои ҷангии нерӯҳои баҳрии Украина зикр мекунанд.
Шахсияти ин княз дар таърихи фаъолияти худ принсипҳои асосии сиёсати хориҷӣ ва дохилии Украина - вафодории Киев ба идеалҳои ваҳдати православӣ ва славянӣ, муносибатҳои неки ҳамсоягӣ ва шарикӣ бо Русия, Беларус, Молдоваро нигарон шуда буд.
Лаҳистон, бетарафии хайрхоҳона дар муносибат бо Туркия, ризоияти оммавии байни ҳамаи гуруҳҳо ва кувваҳои этникӣ ва динии дохили кишвар, ки комилан ба Кремл мувофик буд.
Ин бист сол давом кард - тамоми солҳои 1990 ва 2000, аммо баъдан Степан Бандера (1909-1959) ба ҷои шоҳзода Вишневетский дар сари пантеони қаҳрамонони миллии Украина таъин шуд. Идеяи худшиносии украинҳо, ба ҷои фолклорӣ-этнографӣ, мазмуни хашмгин-экстремистӣ пайдо кард, ки ба ҳама чизи русӣ ва руспарастона нигаронида шудааст.

Кай ҷаҳони муосир ба ҷонибдорону мухолифони Русия тақсим шуд

Тағйир додани номҳо ва бартариҳои идеологии мувофиқи онҳо дар ҷомеаи Украина дар охири даҳаи аввали асри ҷорӣ дар аввал боиси нофаҳмӣ ва баъдан рад шудани фаъолонаи сиёсати дохилию хориҷии Украина аз ҷониби Кремл гардид, ки боиси низоъҳои шадид дар солҳои 2014 ва 2022 гардид.
Президент РФ В. Путин провел заседание Совбеза РФ - Sputnik Тоҷикистон, 1920, 05.03.2022
Амалиёти вижаи Русия барои ҳимояи Донбасс: охирин хабарҳо
Путин аз хатари бархӯрд бо тамоми НАТО дар Украина гуфт
Бовар кардан соддалавҳӣ буд, ки Русия дигаргуниҳои давомдоштаи идеологияи давлатиро надидааст. Мо ҳама оқибатҳои чунин сенарияро барои рушди рӯйдодҳо дидем ва хуб медонистем, аз ин рӯ мо дар чаҳорчӯби дипломатияи байналмилалӣ тамоми чораҳои имконпазирро андешидем, то муносибатҳои Русияву Украина ба ҳолати муноқишаи ошкоро, ки 10 сол пеш оғоз ёфтанд, роҳ дода нашавад.
Соли 2012 Маҷмаи Умумии СММ бо ибтикори Русия эъломияи "Таърифи натсизм"-ро қабул кард.
Дар соли 2014, ин санад таҳрири шадидтар ва мушаххаси унвони худро гирифт "Мубориза бо ситоиши натсизм, неонатсизм ва дигар амалҳое, ки ба авҷ гирифтани шаклҳои муосири нажодпарастӣ, табъизи нажодӣ, ксенофобия ва таҳаммулнопазирии марбут ба он мусоидат мекунанд". Эъломия пеш аз ҳама ба пешгирӣ ва ҷилавгирӣ аз лағзиши Украина ба ботлоқи неонатсизм нигаронида шудааст, ки мо аз Русия тайи даҳ соли охир дар ин кишвар мушоҳида мекунем.
Аз ин лиҳоз, шоёни таваҷҷуҳ ва гувоҳӣ аз он аст, ки дар тӯли ин солҳо танҳо ду кишвар - Иёлоти Муттаҳида ва Украина ба муқобили ин қатънома овоз додаанд, ки намояндагони онҳо хуб медонистанд, ки ин эъломия ба чӣ нигаронида шудааст ва чӣ гуна сиёсат доранд.
Рӯйхати кишварҳое, ки ба таври анъанавӣ даҳ сол аз овоздиҳӣ дар ин резолюция худдорӣ кардаанд, низ хеле пурмазмун ва нишондиҳанда аст - ба он ҳама кишварҳои НАТО ва Иттиҳоди Аврупо бидуни истисно, инчунин муҳимтарин кишварҳои узви Иттиҳод Британия ва Ҷопон дохил мешаванд, яъне ҳамон кишварҳое, ки ҳоло амалиёти Русияро дар Украина фаъолона маҳкум мекунанд ва ба муқобили он таҳримҳо ҷорй мекунанд дохил шуданд.
Ҳамин тариқ, тақсимоти ҷаҳони муосир ба ҷонибдорон ва мухолифони режими кунунии сиёсии Украина, ки ба ҳама русҳо ошкоро хашмгин аст, на дар соли 2022, балки хеле пештар рух дод. Муноқишаи Русия ва Украина ҳадди аққал дар тӯли даҳсолаи охир шакл гирифт ва инкишоф ёфт.
Ситуация на границе Крыма с Украиной - Sputnik Тоҷикистон, 1920, 05.03.2022
Амалиёти вижаи Русия барои ҳимояи Донбасс: охирин хабарҳо
Президент: Нерӯи Русия ба ҳалли ҳадафҳои гузошташуда дар Украина мерасад
Аз ин рӯ, дар ин шароит дигар лозим нест, ки бигӯем, ки он ба баҳсу даъвоҳои ҳудудӣ асос ёфтааст, ки решааш дар умқи асрҳо то “Киеви русӣ” нимаафсонавӣ, ки худи номи он дар таърихнигории рус ва Украин танхо дар асри 19 бо мақсади ба ҳам мутобиқ кардани нуқтаи назари онҳо дар бораи таърихи сарзамини Украинаи муосир то миёнаи асри XIII, ҳуҷуми Чингизхон пайдо шудааст.

Вакте ки Украина ба Шарқи русзабон ва Ғарби украинизабон ҷудо шуд

Украина як давлати таърихӣ-фарҳангӣ, сермиллат ва чанд дина аст.
Зимнан, ин сабаби асосии он аст, ки ғояи иҷтимоии казақҳо дар асрҳои 16-18 тамоми Украинаро тобеъ нагардонд.
Аз ин рӯ, дар қаламрави Украинаи муосир ин қадар қалъаҳои таърихӣ ва дайрҳои мустаҳкам мавҷуданд, ки дар паси деворҳои онҳо сокинони онҳо кӯшиш мекарданд, ки худро аз ҷаҳони беруна муҳофизат кунанд. Ва дар ин шароит касе, ки аз берун, на аз дохил, қаламравро муттахид карда метавонист — аввал Лаҳистон буд, баъд Россия.
Заместитель руководителя администрации президента, пресс-секретарь президента РФ Дмитрий Песков - Sputnik Тоҷикистон, 1920, 05.03.2022
Амалиёти вижаи Русия барои ҳимояи Донбасс: охирин хабарҳо
Песков: НАТО дарк мекунад, ки наметавонад дар Украина мустақиман вориди ҷанг шавад
Таркиби имрӯзаи этникии аҳолии ин кишвар ва тақсимоти он дар қаламрави он ниҳоят пас аз Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ ташаккул ёфт, вақте ки муҳоҷирон аз саросари собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ ба Украина барои барқарор кардани инфрасохтори саноатӣ, энергетикӣ, нақлиётӣ ва дигар инфрасохтори муҳими иқтисодӣ ворид шуданд.
Ин буд, ки тақсими Украина ба Шарқи русзабон ва Ғарби украинӣ ниҳоят сурат гирифт. Чунин аст тамоми моҳияти чанги Украина, ки дар он мубориза на барои аминҳо, балки барои мубориза ба руху мағзи инсонҳост.
Лентаи хабарҳо
0