ДУШАНБЕ, 25 март - Sputnik. Мо оқибатҳои назарраси иқтисодиро мебинем. Бозорҳои нафту газ тағйироти шадидро аз сар мегузаронанд, ки барои истеҳсолкунандагони карбогидридҳо манфӣ мебошанд. Гузашта аз ин, решаи мушкилот ҳам дар бозорҳои нафту газ коронавирус набуд - ин вазъро танҳо бадтар кард.
Таҳлилгари пешбари Бунёди миллии амнияти энергетикии Федератсияи Русия Игор Юшков вазъиятро дар наздикии хориҷа барои Sputnik муфассал баррасӣ кард.
Сабаби паст будани нархи карбогидридҳо аз ҳисоби истеҳсоли маҳсулот аст. Дар бозори газ якчанд омилҳо ба вуҷуд омадаанд:
дар соли 2019 теъдоди рекордии нерӯгоҳҳои моеъи газӣ ба кор андохта шуданд;
Ширкатҳои аврупоӣ ва "Газпром" -и Русия омодаанд интиқоли газро аз Русия тавассути Украина қатъ кунанд, зеро ташвиши давлати Русия бо Нафтогази Украина муноқишае дошт, ки боиси интиқоли рекордии газ ба анборҳои зеризаминии Аврупо гардид;
зимистони солҳои 2019-2020 хеле гарм буд - ҳам дар Аврупо ва ҳам дар Осиё. Дар натиҷа, Аврупо мавсими гармидиҳиро бо захираи рекордии газ дар анборҳои зеризаминӣ тарк кард, дар ҳоле ки транзити гази Русия тавассути Украина идома ёфт. Ва бо сабаби паст шудани нархи газ дар Осиё, як қатор таъминкунандагони LNG барои фурӯши ашёи хом дар Аврупо фоидаовар шуданд;
дар охири феврал, вақте ки коронавирус дар тамоми Хитой паҳн шуд, мақомоти расмии Пекин чораҳои карантинро ҷорӣ карданд, ки ҳаракати воситаҳои нақлиётро бозмедоранд ва кори бисёр корхонаҳоро бозмедоранд. Дар натиҷа, истеъмоли нафту газ дар Чин коҳиш ёфт ва коҳиши воридоти карбогидридро оғоз намуд. Таъминкунандагон дигар илоҷ надоштанд, ки ин ҳаҷмро ба бозорҳои дигар равона кунанд, ки боиси зиёд шудани таъминот дар Аврупо ва коҳиши иловагии нархҳо гардид.
Коршиносон дар нимаи дуюми соли 2020 нафтро 40 доллар болотар арзёбӣ карданд.
Саноати нафт низ бӯҳрони истихроҷро аз сар мегузаронад. Аз соли 2016 инҷониб ОПЕК + вуҷуд дорад, ки дар он Русия, ОПЕК ва як қатор кишварҳои дигар ҳаҷми истихроҷи нафтро коҳиш доданд, ки боиси болоравии нархҳо гардид. Он аз ҷониби кишварҳое истифода мешуд, ки аъзои картелҳои васеъ набуданд. Аз ҷумла, барои истихроҷи нафтҳои сӯзишворӣ дар Иёлоти Муттаҳида нархҳои ҷорӣ мусоид буданд ва онҳо тавлиди худро афзоиш доданд. Дар шароити муқаррарӣ, афзоиши истеҳсоли ИМА боиси коҳиши нархи нафт то дараҷае хоҳад шуд, ки маржаи даромаднокии лоиҳаҳои сланет хоҳад шуд. Таҷриба нишон дод, ки тақрибан аз 50 доллар барои як баррел, истеҳсоли сӯзишворӣ дар ИМА афзоиш ёфтааст. Бо вуҷуди ин, коронавирус, тавре ки аллакай қайд шуда буд, ба кам шудани истеъмоли нафт дар Чин оварда расонд. Вақте ки истеҳсолот дар тамоми ҷаҳон дар як сатҳ монд, вазъияти истеҳсоли мол якбора ба вуқӯъ омад ва нархҳо коҳиш ёфтанд.
Аъзои ОПЕК рӯзи 6 март натавонистанд дар бораи коҳиши иловагии истеҳсолот дар чорчӯбаи мӯътадилсозии вазъ, ки ба ҳайрат оварданд, бозор ба даст оваранд, зеро акнун аз 1 апрел ҳама кишварҳо метавонанд миқдори бештари нафтро тавонанд. Дар амал ин маънои афзоиш додани истеҳсолро аз ҷониби тамоми онҳое ки метавонад иҷро кунад, дорад.
Барои истеҳсолкунандагони калони карбогидрид вазъияти имрӯза якчанд оқибатҳои манфӣ дорад. Як қатор шартномаҳои дарозмуддати содироти газ ба "нафт пайванданд", яъне. нархи газ пас аз нархи нафт коҳиш меёбад. Гузашта аз ин, мушкилот на танҳо дар Русия ба миён меоянд. Озарбойҷон ба интиқоли газ ба Туркия тавассути лӯлаи гази TANAP оғоз кард. Минбаъд газ ба Юнон ва Булғористон (ҳар кадомаш 1 миллиард метри мукааб) хоҳад рафт ва дар охири соли 2020 лӯлаи гази TAP бояд ба Италия ба итмом расад.
Акнун савол ба миён меояд, ки даромаднокии таъминот ва мавҷудияти талабот дар ин кишварҳо чӣ гуна аст. Дар ҳақиқат, барои рушди кони Шоҳ Дениз (пойгоҳи захиравии TANAP) беш аз 46 миллиард доллар сармоягузорӣ шудааст. Боку ба сармоягузориҳои нав ниёз дорад, зеро як қатор конҳо дар марҳилаи фарсудашавии табиӣ қарор доранд: дар солҳои 2017-2018, Озарбойҷон аллакай ба хариди гази Русия баргашт.
Қазоқистон инчунин аз поин рафтани нархи карбогидридҳо ранҷ мекашад. Илова ба кам шудани даромади содироти нафту газ, кишвар ба коҳиши талабот ба газ ба Чин дучор омад. Гарчанде ки ин вазъ мушкилоти муваққатӣ аст ва дар охири сол, Қазоқистон метавонад ба ҳаҷми қаблан пешбинишудаи таъминот бирасад.
Таъсири дукарата поинравии нархи нафт ва газро Беларус мушоҳида мекунад. Аз як тараф, Минск воридкунандаи карбогидрид мебошад, аз ин рӯ арзиши ками он плюс аст. Бо вуҷуди ин, нархи гази Русия дар тӯли соли 2020 дар сатҳи $ 127 барои ҳар метри мукааб сабт шуда буд. Ва нафти воридшаванда на танҳо дар дохили кишвар истеъмол карда мешавад - содироти маҳсулоти нафтӣ тақрибан 11 миллион тонна. Аммо арзиши сӯзишворӣ дар бозори Аврупо низ коҳиш меёбад, ки боиси кам шудани даромади содиротии Беларус мегардад.
Хусусияти ҳолати ҷорӣ, тағирпазирии баланди он аст. Эҳтимол дорад, ки тамоми семоҳаи дуввум ҷаҳон дар шароити рақобати шадид дар бозорҳои ҷаҳонии энергетикӣ зиндагӣ хоҳад кард ва нархи нафт эҳтимолан аз 35 доллар барои як баррел бештар хоҳад буд, зеро истеҳсолкунандагони асосӣ наметавонанд дар бораи квотаи нав розӣ шаванд.
Аммо, то моҳи июн итминон дар як қатор масъалаҳо пайдо мешавад:
- суръати барқароршавии Чин аз коронавирус;
- талабот ба энергия дар Аврупо то чӣ андоза коҳиш ёфтааст;
- ки чӣ тавр истеҳсоли равғани сланец дар Иёлоти Муттаҳида ва лоиҳаҳои монанд коҳиш меёбад (масалан, қумҳои қатрагӣ дар Канада).
Ва бо назардошти ин параметрҳо, кишварҳои ОПЕК + метавонанд қарордоди нав ба имзо расонанд, ки нархи нафтро боло мебарад.
