ДУШАНБЕ, 6 дек — Sputnik, Александр Хроленко. Оғози мубориза дар минтақаҳои шимолӣ Афғонистон, ки одатан барои ин кишвар дар мавсими зимистон хос нестанд, аз афзоиши назарраси потенсиал ва фаъолнокии Толибон ва инчунин аз муайян кардани ҳукумат ва сохторҳои амниятӣ барои шикастани муборизаи мусаллаҳона ба гурӯҳи террористӣ ба манфиати онҳо шаҳодат медиҳад.
Ноиби аввали президенти Афғонистон генерал Абдулрашид Дӯстум оғози як амалиёти бузурги низомиро алайҳи Толибон ва дигар ҷангҷӯёни исломӣ дар шимоли кишвар эълон кард. Ноустуворӣ ба кишварҳои ҳамсояи Осиёи Марказӣ пас аз хатҳои Амударё ва Панҷ низ таҳдид мекунад.
5 декабри соли гузашта нерӯҳои афғон ҳамлаи густурдаи ҷангҷӯёни ҷунбиши Толибонро, ки дар Федератсияи Русия манъ карда шуда буданд, дар ноҳияи Дашти Арчии вилояти шимолу шарқии Қундуз, ки бо Тоҷикистон ҳаммарз аст, бартараф карданд. Толибон бори дигар кӯшиш карданд, ки сарҳади Афғонистону Тоҷикистонро таҳти назорат гиранд. Тактикаи ҷангиён такмил ёфта, амалиёт бештар муташаккилона мешаванд.
Ҳамин тавр, Толибон ҳамзамон ба ноҳияи сарҳадии Дашти Арчи аз қаламрави ноҳияҳои Хон Абади Қундуз ва аз вилояти ҳамсояи Тахор ҳамла карданд. Ба муқовимати нирӯҳои амниятии Афғонистон, мусаллаҳон бозгашт ва дубора ҳамла карданд.
Ғайр аз ин, шаби 5-уми декабр нерӯҳои амниятии Ҷумҳурии Исломии Афғонистон якчанд шаҳракҳои атрофи Кундузро тоза карда, 28 экстремист ва чор мошинро нест карданд. Дар ҷараёни амалиёти нерӯҳои ҳавоии Афғонистон дар вилояти Урузган 11 ҷангӣ нобуд карда шуданд.
Кӯшишҳои ҳукумати Афғонистон ва Толибон барои ноил шудан ба созишномаи сиёсӣ байни солҳои 2018 ва 2019 ноком буданд. Ва агар Кобул пеш аз бастани созишномаи сулҳ хоҳиши Толибонро "ба ҷой наоварад", даври нави муборизаи мусаллаҳона ва хунини қудрат дар кишварро пешгӯи кардани осон аст.
Раванди носозгор
Фаъолияти ҳарбӣ дар пасманзари гуфтушунидҳои нав бо ИМА дар бораи созишномаи сулҳ ва хурӯҷи нерӯҳои амрикоӣ аз Афғонистон меафзояд ва ин хоҳиши музокиротро аз мавқеи қавӣ инъикос мекунад. Гурӯҳҳои мусаллаҳ дар вилоятҳои шимолии сарҳадҳои Фарёб, Сари-Пул, Ҷаузҷон, Балх ва Самангон фаъолият мекунанд. Ҷангҷӯён дар шоҳроҳҳои Фарёб-Ҷаузҷон ва Ҷаузҷон-Балх ҳамеша шаҳрвандони осоиштаро гаравгон мегиранд ва фидия талаб мекунанд. Вазъияти ба ин монанд амният чораҳои қатъиро талаб мекунад.
Ноиби президенти Афғонистон Абдулрашид Дӯстум ва Сардори Департаменти Миллии Мудофиа Асадулло Холид рӯзи 2 декабр амалиёти низомӣ ва ҳамоҳангсозиро бо генерал Скотт Миллер, ки нерӯҳои Иёлоти Муттаҳида ва НАТО дар Афғонистонро роҳбарӣ мекунад, баррасӣ карданд. Дӯстум қаблан ба ҳукумати Афғонистон, Иёлоти Муттаҳида ва НАТО нақшаи шашмоҳаи шикасти Толибонро дар шимоли Афғонистон (бе иштироки нерӯҳои амрикоӣ) пешниҳод карда буд.
Агар Дӯстум тавонад бо "оташ ва шамшер" вазъи кишвареро, ки Толибон ва дигар гурӯҳҳои террористӣ вайрон кардаанд, муттаҳид созад, вай дар баробари қаҳрамони миллӣ Аҳмадшоҳи Масъуд хоҳад монд. Аммо, Толибон миқдори зиёди пул, аслиҳа ва “захираҳои даъватӣ” доранд. Тибқи арзёбиҳои мухталиф, дар минтақаҳои шимолии Афғонистон аз 5 то 10 000 ҷанговар мутамарказ шудаанд.
Дар кишвар, гурӯҳи ДОИШ, гурӯҳи мамнӯи террористӣ, мавқеи худро мустаҳкам менамояд, ки ба сафи онҳо муҳоҷирон аз ҷумҳуриҳои Осиёи Марказӣ (Тоҷикистон, Узбакистон, Қазоқистон) дохил мешаванд.
Аз сӯи дигар, сармоягузориҳои бисёрмиллиона ва амалиёти низомии Иёлоти Муттаҳида ва иттифоқчиёни он аз соли 2001 натавонистанд Афғонистонро ба сулҳу субот бароранд. Имрӯз як ҳолати парадоксӣ вуҷуд дорад: Генерал Дӯстум дар вилояти шимолӣ ҷанг алайҳи Толибонро эълон мекунад ва Намояндаи махсуси ИМА Залмай Халилзод бо Толибон дар Доҳа (Қатар) гуфтушунидҳои расмӣ дорад.
Ва музокиротро Дабири кулли НАТО Йенс Столтенберг гарм дастгирӣ мекунад. Эҳтимол ин ба монанди эътирофи Ғарб аз он, ки идомаи сохтмони бисёрсолаи давлатӣ ва низомӣ дар Афғонистон бошад. Кишварҳои ҳамсояи Осиёи Марказӣ, дар навбати худ, маҷбуранд системаи мудофиа ва амниятро тақвият бахшанд.
Чораҳои пешгирикунанда
Дар соли 2019, Тоҷикистон мавқеи худро дар шохиси ҷаҳонии терроризм, асосан аз сабаби наздик будани кишвар ба Афғонистон (1,344 километр сарҳади умумӣ) дигар кард. Бо вуҷуди ин, иқрор бояд шуд, ки дар шароити душвори геополитикии Душанбе дар солҳои охир имкон фароҳам оварда шудааст, ки сарҳади Тоҷикистону Афғонистон (махсусан дар самтҳои Шӯрообод ва Бадахшон) ва артиши миллӣ мустақилона ва бо истифода аз захираҳои СПАД мустаҳкам карда шавад.
Дар рейтинги ҷаҳонии қудрати низомии Global Firepower, Тоҷикистон бо боварӣ ба пеш саъй мекунад ва имрӯз он ба ҷои 94 расидааст. Ҳангоми арзёбии қобилияти мудофиавӣ, инчунин бояд кӯмаки иттифоқчиён ва пойгоҳи 201-уми Русия, ки дар ҷумҳурӣ ҷойгиранд (7500 низомиён) ба назар гирифта шавад. Чанде пеш воҳиди мудофиаи зиддимушакии С-300ПС аз марказии ҳарбии Русия ба ҷумҳурӣ интиқол дода шуд. Ҳайати пойгоҳи 201-и Русия дар соли 2020 дар 100 машқҳои фанҳои гуногун ширкат хоҳад кард.
Чанд сол пеш Маскав ваъда дода буд, ки ба Душанбе қариб як миллиард доллар аслиҳа медиҳад ва то соли 2025 барои навсозии артиши Тоҷикистон 200 миллион доллар сармоягузорӣ мекунад. Аллакай чархболҳои Ми-8 ва Ми-24, зиёда аз 300 адад мошинҳои зиреҳпӯш, дастгоҳҳои артиллерия, мудофиаи ҳавоӣ ва воситаҳои алоқа ба маблағи 122 миллион доллар ба ҷумҳурӣ супурда шудаанд.
Дар қаламрави Тоҷикистон нерӯҳои зудҷойгиркунии коллективӣ (беш аз 10 баталион) ва нерӯҳои вокуниши дастаҷамъӣ (22 ҳазор низомиён дар ҳайати ҷузъу томҳои махсус) пешбинӣ шудаанд. Дар наздикии сарҳади Тоҷикистону Афғонистон машқҳои “Омӯзишии ҷангӣ” мунтазам бо иштироки ҳазорон нерӯҳои СПАД бо иштироки ҳама намуди ҳавопаймои ҳарбӣ ва системаҳои мушакии Искандар-М баргузор мешаванд.
Узбакистон дар соҳаи мудофиа дар минтақаи Осиёи Марказӣ эътироф шудааст (дар рейтинги Global Firepower қудрати ҳарбияш дар ҷойи 48-ум аст). Тошканд мустақилона ва бомуваффақият барномаи аз нав таҷҳизонидани қӯшунҳо бо яроқҳои навтаринро то соли 2020 амалӣ менамояд.
Ҷумҳурӣ узви Созмони Паймони Амнияти Дастаҷамъӣ нест, вай аз иттифоқҳо ва иттиҳодияҳои ҳарбӣ-сиёсӣ дур аст. Аммо артиши Узбакистон дар машқҳои муштараки зиддитеррористӣ фаъолона иштирок мекунад.
Ҳамин тариқ, рӯзи 4 декабр дар майдони таълимии Гурумсарайи ноҳияи ҳарбии Шарқӣ машқҳои тактикии «Восток-2019» бо иштироки қӯшунҳои Узбакистон ва Русия ба анҷом расиданд. Ба таври объективӣ, Узбакистон дар минтақаи масъулият ва дар зери назорати СПАД қарор дорад.
Дар самти стратегии Осиёи Марказӣ, нерӯҳои Русия аз Ҳавзаи Марказӣ дар соли 2020 дар 40 машқ ва тамринҳои муштарак ширкат хоҳанд кард. Барои машқҳои муштараки нерӯҳои мусаллаҳи кишварҳои СПАД беш аз 20 пойгоҳи омӯзишӣ ҷалб карда мешавад. Барои тамринҳои муштараки нерӯҳои мусаллаҳи кишварҳои СПАД, дар беш аз 20 пойгоҳи омӯзишии воқеъ дар Сибир, Урал ва Волга, инчунин пойгоҳҳои низомии Русия дар Тоҷикистон ва Қирғизистон омодагӣ мебинанд.
Сарфи назар аз натиҷаи ҷанги мусаллаҳона ва дипломатии қувваҳои ҳукуматии Афғонистон алайҳи Толибон ва дигар террористон, кишварҳои ҳамсояи Осиёи Марказӣ ва Русия силоҳро омода нигоҳ медоранд ва ба ҳар як таҷовузгар аз ҷануб муқовимат кунанд.
