ДУШАНБЕ, 23 фев - Sputnik, Алексей Юсупов. Рӯзи муҳофизони ватанро, ки 23 феврал таҷлил мешавад, дар Тоҷикистон "иди мардон" низ меноманд.
Sputnik Тоҷикистон дар ин рӯз мардонеро ба хотир меорад, ки Тоҷикистонро дар солҳои гуногун аз нобудӣ наҷот доданд.
Спитамен
Агар торихро варақгардон кунем, пеш аз ҳама бо номи қаҳрамони суғдӣ Спитамен дучор мешавем. Он замон Тоҷикистон, чун кишвар, арзи вуҷуд надошт. Танҳо вилояти Суғд буд, ки ба ҳайъати Хаҳоманишинҳо ворид мешуд.
Вақте ки ба ин сарзамин Искандари Мақдунӣ лашкараш кашид, Спитамен зидди истилогарони юнонӣ шӯриш бардошт (солҳои 329-327 то мелод).
Муҳофизи ҷавон худро ташкилотчии пухта ва сарлашкари тавоно нишон дод.
Вай дарк мекард, ки мубориза бо лашкари пуртаҷрибаи Искандар барои тарафдоронаш осон нест, барои ҳамин таҷрибаи ҷанги камингирифтагонро истифода кард. Баробари пирӯзиҳои аввал, сафи артиши Спитамен бузургтар мешуд, афзун бар ин, ба ӯ қавмҳои ҷанговари скифҳо ҳамроҳ шуданд.
Спитамен қувваи калонеро ҷамъ карда, шаҳри бузурги Мароқанд (Самарқанд)-ро озод кард. Искандар ба шаҳр 3 ҳазор лашкари дигар фиристод.
Қувваҳои муттаҳидшудаи суғдиҳо ва скифҳо дар наздикии рӯди Зарафшон камин гирифтанд ва лашкарони мақдуниҳоро торумор намуданд. Ин аввалин шикасти бузурги сарбозони тавонои Искандар буд.
Баҳори соли оянда Искандар хост ба шӯриш анҷом бахшад ва ба ҳамин хотир артишашро ба се қисм тақсим карда 120 ҳазор сокини осоиштаи Суғдро қатли ом кард. Артиши Спитамен дар ин ҷанги номардона шикаст хӯрд, худи Спитаменро дӯстони дирӯзааш скифҳо ба қатл расонданд...
Исмоил Сомонӣ
Шоҳ Исмоил Сомониро дар Тоҷикистон асосгузори сохти давлатдории тоҷикон медонанд.
Шоҳ баъди ба даст гирифтани Бухоро дар соли 875 тавонист дар даҳ сол шаҳрро ободу зебо кунад. Ба ин дастовардҳои Исмоил бародараш Наср ибни Аҳмад бо ҳасуд назар мекард.
Наср аз пешравиҳои зиёди Бухоро ҳаросида ба шаҳр лашкар мекашад, аммо шикаст мехӯрад. Исмоил на танҳо бародарашро зиндон намекунад, балки Самарқандро дар ихтиёраш мегузорад.
Исмоил Сомонӣ пас аз марги бародари калониаш ба тахти давлати Сомониён менишинад ва ҳатто лашкар кашида ҳудуди давлатро калонтар мекунад. Ин муваффақиятҳои ӯ халифаи Бағдодро низ нигарон мекунад.
Халифаи Бағдод дар соли 898 барои сарнагун кардани шоҳ дастпарвараш Амр ибни Лайсро бо лашкари бузурге ба Мовароуннаҳр фиристод. Лайс дар Балх аз лашкари Сомониён сахт шикаст хӯрд.
Ҳукумати хилофати Бағдод бо ҳамин дар Осиёи Марказӣ ба итмом мерасид ва кишварҳои форс аз истилои араб озод мешаванд. Ин бузургтарин хизмати Исмоили Сомонӣ гуфта мешавад.
Шириншо Шоҳтемур
Шириншо Шоҳтемур писари деҳқон ва аз Помир буд. Ӯ дар қишлоқи Поршневи бекигарии Шуғнон, ки ба аморати Бухоро ворид мешуд, таваллуд шудааст.
Ӯ аз 13-солагиаш дар хоҷагии ёрирасони отряди марзии Помир кор мекард. Сипас дар Тошканд таҳсил ва кор кардааст ва дар ҳамон ҷо ба сафи болшевикҳо ҳамроҳ шудааст. Шириншо ба боварии онҳо даромада, ба хона бармегардад ва кумитаи инқилобии маҳаллиро роҳбарӣ мекунад ва дар як вақт ба Кумитаи марказии ҳизби коммунистии Тоҷикистон аъзо шуда, бо босмачиҳо мубориза мебарад.
Шириншо Шоҳтемур аз аввалин ташаббускорони ташкилшавии ҷумҳурии мухтори Тоҷикистон дар ҳайъати ҷумҳурии Узбакистон буд.
Дар соли 1937 Шириншоро ба миллатгароӣ муттаҳам карданд ва ҳукми эъдом доданд. Аммо дар ин вақт Шириншо аллакай ба мақсадаш - ташкили Тоҷикистони советӣ расида буд. Ӯро пас аз 20 сол сафед карданд. Ба Шириншо дар соли 1999 унвони Қаҳрамони Тоҷикистон дода шуд.
Неъмат Қарабоев
Аскари сурх Неъмат Қарабоев дар шимоли Тоҷикистон, шаҳри Конибодом таваллуд шудааст. Пас аз хатми нопурраи мактаби миёна дар курси кӯтоҳмуддати ҳисобчӣ таҳсил намуда, дар колхози маҳаллӣ ба кор шурӯъ мекунад.
Иштирокдори ҷанги Иттиҳоди Шӯравӣ бо Финляндия: моҳҳои январ-марти соли 1940 тирандози 300-ум ҳанги тирандоз. 5 сарбози душманро, ки ӯро асир гирифтан мехостанд, ба норинҷак нобуд кардааст.
Неъмат Қарабоев барои мардонагӣ ва қаҳрамонӣ дар ҷанг бо Финландия 21 марти соли 1940 ба унвони Қаҳрамони Иттиҳоди Шӯравӣ ва ордени Ленин сарфароз гардидааст. Ӯ аз кишварҳои Осиёи Марказӣ аз аввалин нафаре буд, ки ба чунин унвони баланд ноил гашт.
Аз рӯзҳои аввали Ҷанги Бузурги Ватанӣ Неъмат Қаробоев ба майдони ҷанг рафтааст. Дар муҳорибаи Маскав иштирок кардааст. Қарабоев дар соли 1943 ҳангоми убури рӯди Дон ҳалок шудаст. Чанд кӯчаву хиёбон дар пойтахти Тоҷикистон ва зодгоҳаш ба номи ӯ гузошта шудаанд.
Эмомалӣ Раҳмон
Эмомалӣ Раҳмон Тоҷикистонро аз пора-пора шудан наҷот дод ва ба ҷанги бародаркӯш хотима бахшид - ин далеле мебошад, ки чӣ ҷонибдорон ва чӣ мухолифинаш эътироф мекунанд.
Шояд, рақибони сиёсии Раҳмон, дар ҳамин ҳол, ҳатман меафзоянд, ки Раҳмон ин сулҳро бо роҳбари мухолифини тоҷик Сайид Абдуллои Нурӣ якҷо ба даст овардааст. Аммо пас аз имзои созишномаи сулҳ низ Эмомалӣ Раҳмон тамоми мушкилиҳои кишварро ба дӯш мегирад ва барои баровардани Тоҷикистон аз бӯҳрон ва пешбурди он дар саҳнаи байналмилалӣ тамоми кӯшишашро анҷом медиҳад.
Бояд ёдрас шуд, ки раисҷумҳур 3 сол дар Флоти уқёнуси Ором адои хизмати ҳарбӣ кардааст.
