ДУШАНБЕ, 19 май — Sputnik, Рубен Гарсия. Ба кор андохтани нерӯгоҳи Роғун ва интиқоли пулии муҳоҷирон ба хазинаи Тоҷикистон дар соли 2019 кумак хоҳад кард. Дар баробари ин зиёдшавии сатҳи таваррум ва қарзҳои берунаи Тоҷикистон ба иқтисодиёти кишвар хатари зиёд дорад.
Чунин хулосаро мутахассисони Бонки осиёии рушд (БОР), дар ҳисоботи интишоршуда дар бораи дурнамои рушди кишварҳои Осиёи Марказӣ кардаанд.
Миёни ҳодисаҳои мусбати Тоҷикистон дар соли гузашта, мутахасисони БОР рушди андаки иқтисод, камшудани воридоту зиёдшавии содиротро номбар кардаанд.
Дар баробари ин, коршиносон ба бо суръат беқурбшавии пули миллии Тоҷикистон аҳамияти хос медиҳанд. Бо вуҷуди сиёсати пулию қарзии сахт аз соли 2016 то 2017 сатҳи таваррум дар Тоҷикистон аз 6,1% ба 6,7% зиёд шудааст.
Пас аз он нархи маводи ғизоӣ (7,7%), маҳсулоти истеъмоли ҳаррӯза (4,4%) ва хизматрасониҳо (7,5%) боло рафтанд.
Барои поин овардани сатҳи таваррум Бонки милии Тоҷикистон назорати асъори хориҷиро сахт кард. Ҳамин тавр Бонки миллӣ талаб кард, ки интиқоли пулӣ бо рубли русӣ ба сомонӣ мубодила шавад.
Инчунин, моҳи феврали соли 2017 Бонки миллӣ, эълон карда буд, ки шаҳрвандони Тоҷикистон ба таври ҳатмӣ бояд суратҳисобҳои хориҷии худро қайд намоянд.
Вале дар баробари "қамчин" яъне сахт кардани сиёсати пулӣ, ҳукумати Тоҷикистон дар бораи кулчақанд низ фаромӯш накард. Бонки миллӣ дар дохили кишвар хариду фурӯши тиллоро сабуктар кард. Ин иқдом натиҷаҳои хуб нишон дод. Қурби мубодилавӣ устувор шуд ва ҳиссаи амонатҳо бо асъори хориҷӣ кам шуд.
Мушкилоти дигар барои ҳукумати Тоҷикистон қарзи беруна будааст. Аз як тараф, ҷойгир намудани евробондҳо ба маблағи 500 миллион доллар ба ҳукумати Тоҷикистон имкони воридшавии сармояро дод. Аз сӯи дигар қарзи берунаи Тоҷикистон дар як сол аз 32 то 40% афзоиш ёфт.
Дар ҳамин ҳол, коршиносони Бонки Осиёии рушд таъкид мекунанд, соли 2019 иқтисоди Тоҷикистон беҳбудиҳо нишон хоҳад дод.
Ин бевосита ба барномаи инфрасохтории муҳим-НБО Роғун вобастагӣ дорад.
Агар сохтмони Роғун тибқи нақша идома ёбад, нирӯгоҳ то охири сол ба кор шурӯъ хоҳад кард. Сохтмони Роғун ба ҳукумат имконият медиҳад на танҳо мардуми худро бо барқи арзон таъмин намояд, балки хазинаи давлатро аз рӯи содироти барқ ба кишварҳои ҳамсоя пур намояд.
Ифтитоҳи лулаи газ Туркаманистону Чин дар қисмати Тоҷикистон маблағи иловагӣ ба буҷет ворид хоҳад кард.
Ҳамчунин БОР рушди андаки иқтисод дар соли 2019-ро аз ҳисоби даромади тавлидот ва истихроҷи канданиҳои фоиданок, кишоварзӣ ва зиёдшавии интиқолҳои пулӣ, пешгӯӣ мекунад.
Дар маҷмӯъ сиёсати пулии Тоҷикистон ба поин овардани сатҳи таваррум ва рушди иқтисод равона хоҳад шуд.
Интиқолҳои пулии муҳоҷирон, Тоҷикистонро ба мушкилоти дигар ба монанди рафтани аҳолии коргар ба хориҷ аз кишвар рӯ ба рӯ хоҳад кард.
Дар ҳисоботи БОР таъкид шудааст, ки бино бар рушди босуботи иқтисоди Тоҷикистон дар 20 соли ахир, дар ин кишвар ҷойҳои кории кофӣ ташкил нашудааст. Солона аҳолии коргари Тоҷикистон 3% зиёд мешаваду аммо теъдоди ҷойҳои корӣ ҳамаги 0.7%.
Тавлидоти саноатиро танҳо мутахассисони ҷавон метавонанд рушд бидиҳанд, аммо онҳо солҳои сол аст, ки ба фоидаи иқтисоди дигар кишвар кор мекунанд, чунки дар Тоҷикистон барои онҳо кор пайдо намешавад.
Бадӣ дар он аст, ки Тоҷикистон автоматӣ аз беҳбудии молиявии кишварҳои ҳамсоя вобаста мешавад. Фарз кардем агар дар Русия ё Қазоқистон поинравии иқтисод мушоҳида шавад, муҳоҷирон низ пули кам кор мекунанду ба ватанашон пули кам равон мекунанд. Ҳамин тариқ муҳоҷирони меҳнатӣ ММД Тоҷикистонро, ки 30% аз интиқоли пулӣ вобастааст, кам хоҳанд кард.
Чунин ҳолат ҳангоми бӯҳрони молиявии Русия солҳои 2008 ва 2014 мушоҳида шуда буд. Ин ҳолат ба сабаби ворид намудани таҳримҳои Амрико зидди Русия метавонад такрор шавад.
Ғайр аз ҳал намудани мушкилотҳои мавҷуда — рушди саноат ва савдои байналмилалӣ мутахассисони БОР тавсеа медиҳанд, ки Стратегияи милли рушди Тоҷикистон то соли 2030-ро риоя намояд. Дар стратегияи мазкур таъмини аҳолӣ бо кор, яке аз мақсадҳои асосии давлат дониста мешавад ва ҳама сола теъдоди ҷойҳои корӣ бояд то 100 000 зиёд шавад.
