ДУШАНБЕ, 27 май - Sputnik. Бо оғози хуруҷи нерӯҳои амрикоӣ аз Афғонистон, Толибон *(фаъолияташ дар Тоҷикистон мамнуъ) фаъолона назорати вилоятҳои шимолиро, ки аллакай ноором ҳастанд, ба даст мегиранд.
Раҳбари барҷастаи низомии ӯзбектабори Афғонистон Абдулрашид Дӯстум мардумро барои мубориза бо ҳукумат дар вилояти Форёб мешӯронад. Дар Кобул гурӯҳи ҷангҷӯёни Давлати Исломӣ* боздошт шуд.
Кишварҳои ҳамсоя- Осиёи Марказӣ дар ташвиш ҳастанд. Русия ба ҳама гуна таҳаввулоти Афғонистон омода аст ва бо вуҷуди ин ҷонибҳои даргирро ба коҳиши сатҳи фаъолияти низомӣ даъват мекунад.
Ҷонибдорони маршал Дӯстум дар вилояти Форёб ҳафтаи дуюм аст, ки бар зидди таъини губернатори нав, ки ҳатто нишасташро дар фурудгоҳи Маймана иҷозат надоданд, эътироз мекунанд.
Ҳазорон нафар сокинони маҳаллӣ, аз ҷумла ҷангиёни мусаллаҳи Ҷунбиши Халқии Исломии Афғонистон (роҳбараш Дӯстум), самтҳои ҳавоӣ ва чанд идораи давлатиро бастанд.
Губернатор Довуд Лағмонӣ, ки аз ҷониби президенти кишвар нав таъин шудааст, тавонист танҳо дар қаламрави пойгоҳи низомии Вазорати дифоъ "фуруд ояд" ва дар онҷо дафтареро кушод. Аммо бар зидди ӯ азми эътирозгарон қавист.
Ихтилофи "марди сеюми ин кишвар" - маршал Дустум бо қарори президенти Афғонистон Ашраф Ғанӣ дар бораи таъини губернатори нав ҳама нишонаҳои исёни ҳарбиро дар худ дорад ва бавосита аз афзоиши зиддиятҳо дар Кобул шаҳодат медиҳад (Дӯстум аз тарафдорони Абдуллоҳ Абдуллоҳ аст).
Дар ин ҷо бояд таҷрибаи ҳарбӣ ва таъсири бузурги Дӯстумро ба як қисми назарраси Афғонистон, ки дар байни онҳо узбекҳо, тоҷикон ва дигар намояндагони халқҳои Осиёи Марказӣ зиндагӣ мекарданд, ба назар гирифт.
Дар Ҷумҳурии Исломӣ шумораи ҳамлаҳои бузурги террористӣ ва даргириҳо байни Толибон* ва нерӯҳои ҳукуматӣ меафзояд. Гурӯҳҳои дигари террористӣ низ фаъолтар шуданд.
Дар Кобул, рӯзи 20 май, ҳафт ҷангҷӯи Давлати Исломӣ* боздошт шуд, ки барои беш аз 50 ҳамла масъул буданд. Миқёси ҷангҳо боиси хуруҷи азими аҳолӣ аз панҷ вилояти Афғонистон гардид.
Вазъи душвори ҶИА ба сатҳи амнияти кишварҳои ҳамсоя таъсир мерасонад, ки онҳо музокироти сулҳомези байни афғонро авлотар медонанд, на даври нави ҷанги беохирро.
Нооромии сиёсӣ-ҳарбӣ
Эътирозгарон дар вилояти Форёб рӯзи 21 май бо шиорҳо барои ташкили ҳукумати нави федералӣ дар шимоли кишвар баромаданд. Эҳсоси ҷудоихоҳон дар ҳоли афзоиш аст.
Сухангӯи Дӯстум гуфт: "Агар ҳукумати Афғонистон талабҳои қонунии сокинони Форёбро иҷро накунад, пас эътирозҳо метавонанд васеътар шаванд." Дар навбати баъдӣ шаш вилояти шимолӣ ва шимолу шарқӣ интизоранд.
Муқовимати байни аҳолии маҳаллӣ ва мансабдоре, ки Кобул таъин кардааст, мушкилоти системавиро нишон медиҳад. Танишҳо байни президент Ашраф Ғанӣ ва муовини аввали президент Абдуллоҳ Абдуллоҳ афзоиш меёбад. Сарвари давлат бо дигар сиёсатмадорон созиш карда наметавонад, аз ин рӯ ҳайати навбатии Шӯрои олии раванди сулҳ (25 нафар) ташкил карда нашудааст. Дар бораи салоҳиятҳои ин сохтор маълумот нест.
Муколама бо толибҳо таваққуф шудааст. Толибон* талаб мекунанд, ки 7000 нафари дигар аз ҷангиёни худ аз зиндонҳои Афғонистон ҳамчун шарти бозгашт ба музокирот озод карда шаванд ва Ашраф Ғанӣ ба ин омода аст (дар мусоҳиба бо рӯзномаи олмонии Der Spiegel). Пештар аз ин, Кобул 5 ҳазор маҳбуси Толибонро озод кард, ки аксари онҳо ба майдони ҷанг баргаштанд.
Президент Ашраф Ғанӣ рӯзи 18 май гуфт, ки ҳукумати Афғонистон пас аз хуруҷи пурраи нерӯҳои хориҷӣ омодааст бо Толибон мубориза барад ва рӯшан кард, ки калиди музокироти сулҳ Толибон* эътироф шудани интихобот ҳамчун принсипи асосии сиёсии ояндаи Афғонистон хоҳад буд система.
Толибон* борҳо изҳор доштанд, ки онҳо аз бунёди аморати исломӣ (ба ҷои ҷумҳурӣ) даст нахоҳанд кашид. Ҳоло раванди сулҳ аз рӯи принсипи "Як қадам ба пеш, ду қадам ба қафо" рушд мекунад. Вазъият бемаънӣ ва сарбаста аст.
Дар пасманзари хуруҷи нерӯҳои хориҷӣ, барои ҳифз ва эътидоли "раванди сулҳ" дар чаҳорчӯби маъмулии бархӯрдҳои инфиродӣ ва ҳамлаҳои террористӣ, Кобул кӯшиш мекунад, ки муносибатҳо бо Пекинро таҳким бахшад.
Нозирони маҳаллӣ ба ҳузури эҳтимолии Чин дар Афғонистон ишора мекунанд (дар бораи дастгирии Чин ба нерӯҳои амниятии ҶИА созиш ҳосил шуд). Бо вуҷуди ин, ҶМЧ одатан баробарҳуқуқиро намоиш медиҳад. Ба гуфтаи вазири умури хориҷӣ Ван И, "Чин ҳама ҷонибҳои Афғонистонро дастгирӣ мекунад".
Дар мавриди мавқеи Русия, вазири корҳои хориҷии Русия Сергей Лавров қайд кард, ки Маскав ба ҳама гуна рушди вазъ дар Афғонистон пас аз хуруҷи низомиёни хориҷӣ, аз ҷумла "ба афзоиши фаъолияти низомӣ" дар моҳҳои наздик омода аст.
Иттифоқ аз оҳу дида тезтар мегурезад
Фармондеҳии марказии артиши ИМА ҳафтаи гузашта дар бораи хуруҷи то 20% контингенти низомии худро аз Афғонистон хабар дод. Кӯчонидан пеш аз мӯҳлат аст ва онро хеле пеш аз 11 сентябр ба анҷом расонидан мумкин аст. Дабири кулли НАТО Йенс Столтенберг натиҷаҳои миссияи Дастгирии Қатъӣ дар Парижро рӯзи 21 май ҷамъбаст кард ва таъкид кард: "Бо ба итмом расонидани ҳузури низомии худ, мо боби навро мекушоем”. Ин чӣ маъно дорад?
Дар давраи баландтарин фаъолияти амалии Пентагон ва НАТО дар Афғонистон (2010-2013) шумораи гурӯҳи низомии хориҷӣ беш аз 150 ҳазор нафар буд ва бо ин нерӯ онҳо натавонистанд Толибонро* нобуд кунанд.
"Боби нав" ба назар хеле намоишӣ (ҳатто буҷа нишон дода нашудааст) ва комилан боварибахш ба назар намерасад. Эътилоф ба нақша гирифтааст, ки ба ҳукумати Афғонистон дар се самти асосӣ кумак кунад:
- машварат ва дастгирии молиявӣ ба нерӯҳои амниятии Афғонистон;
- омодагии ҳарбии нерӯҳои амалиёти махсуси Афғонистон (берун аз қаламрави кишвар);
- дастгирии технологӣ ва молиявии фаъолияти фурудгоҳи Кобул.
Таваҷҷуҳ кунед, ки коршиносони ғарбӣ дар ҷумҳурии исломӣ солиёни дароз бо ин ҳама бемуваффақият машғул буданд. Ва гумон аст, ки кумаки фосилавӣ муассиртар бошад. Дар пасманзари хуруҷи контингенти хориҷӣ, Австралия рӯзи 28 май сафорати худро дар Афғонистон мебандад - мувофиқи вазъ зоҳиран муваққатӣ, аммо эҳсоси парвози сареъи муттаҳидон танҳо афзоиш меёбад.
Хуруҷи пурраи нерӯҳои хориҷӣ аз Афғонистон, аз даст додани нуфузи минтақавии амрикоиҳо аз нуқтаи назари сиёсати хориҷии ИМА, мубориза бо ду "рақиби асосӣ" - Русия ва Чин бемантиқ аст. Рафтан, то дар ягон ҷои наздик мақар гирифтан- кор намедиҳад.
Кишварҳои ҳамсояи Афғонистон - Ӯзбекистон ва Тоҷикистон - бо сабабҳои гуногун ният надоранд, ки барои нерӯҳои эътилофи амрикоӣ ҳамчун "фурудгоҳи эҳтиётӣ" хидмат кунанд.
Туркманистон ҳатто бо Кобул ва Толибон* равобити яксон дорад ва гумон аст, ки бо ҷой додани пойгоҳҳои низомии ИМА дар қаламрави худ онро тира кунад.
Қазоқистон ва Қирғизистон аъзои СПАД мебошанд ва ин мақом дар минтақаи амнияти дастаҷамъӣ бисёр чизҳоро вазифадор мекунад.
Барои ҷуброни талафоти мавқеъӣ ва эътиборӣ, Фармондеҳии Марказии (CENTCOM) қувваҳои мусаллаҳи ИМА маҷбур аст, ки дар ҳамкорӣ бо Арабистони Саудӣ дар масофаи беш аз 1000 километр аз Афғонистон фаъолона тақвият бахшад.
Аён аст, ки муборизаи мусаллаҳонаи "марказҳои қудрат" -и мухталиф барои нуфуз ва қудрат дар ин "чорроҳаи муҳими Евразия" ба поён нарасидааст.
* - ташкилоти террористие, ки фаъолияташ дар Русияву Тоҷикистон манъ карда шудааст.