Сарнавишти Исмоилов: ҳаёт ва марги қаҳрамононаи аввалин халабони ҳарбии тоҷик
10:30 07.05.2023 (Навсозишуда: 17:51 07.05.2023)
© Sputnik / Леонид Коробов
Обуна шудан
Эксклюзив
Ҷустуҷӯи тӯлонӣ дақиқаҳои охирини ҳаёти аввалин ҳавонаварди тоҷикро, ки соли 1941 дар Ҷанги Бузурги Ватанӣ дар сарзамини Белорус фавтидааст, мушаххас кард
ДУШАНБЕ, 7 май — Sputnik. Дар Тоҷикистон корнамоии абадзиндаи аввалин лётчики ҳарбии тоҷик лейтенант Абдураҳмон Исмоилов дар солҳои Ҷанги Бузурги Ватанӣ қадр карда шуд.
Исмоилов бо баҳои ҷони худ сокинони қишлоқи Белоруссияро аз оташи фашистони душман муҳофизат намуда, дар оғози ҷанг дар ҳавопаймои сӯзон ҳалок гардид.
Шуҷоату қаҳрамонӣ ва ҷузъиёти марги ин ҷанговари тоҷик баъди чандин сол ба шарофати ҷустуҷӯи хешу табораш ошкор гардид.
Ба ифтихори ин ҳодиса дар зодгоҳи деҳаи Мусаффои ҷамоати Унҷи ноҳияи Бобоҷон Ғафуров, пас аз пайдо шудани маҳалли дақиқи суқути ҳавопаймои низомӣ дар наздикии шаҳри Борисовои Белорус лавҳаи ёдгории нахустин халабони ҳарбии тоҷик гузошта шуд.
Ба хабарнигори Sputnik Точикистон муяссар гардид, ки таърихи кофтукоби тӯлонӣ ва ба ҷо овардани эҳтироми қаҳрамонро пайдо намояд. Ин маълумот дар остонаи таҷлили Рӯзи Ғалаба ба туфайли кӯшиши гурӯҳи ҷустуҷӯӣ-тафтишотии "Авиапоиск-Борисов" дастраси омма гардид.
Тақдири ҳавонавард Исмоилов
Абдураҳмон Ортиқович Исмоилов 9 ноябри соли 1917 дар ҶШС Тоҷикистон дар қишлоқи Оқариқи ноҳияи Ленинобод таваллуд шудааст.
Таджикский летчик Абдурахман Исмаилов.
© Личный архив семьи А. Исмаилова
Падараш баъди як соли таваллуди писар вафот кард ва модараш дубора ба шавҳар баромад. Дар издивоҷи нав чаҳор фарзанди дигар ду хоҳар ва ду бародар ба дунё омаданд, ки ду нафари онҳо Абдулло ва Файзулло дар Ҷанги Бузурги Ватанӣ низ фавтидаанд.
Абдураҳмон Исмоилов мактаби деҳаро хатм намуда, соли 1937 курси техникуми хоҷагии қишлоқи Ленинободро ба охир расонидааст. Вай донандаи хуби забони русӣ, донишҷӯи аъло, варзишгар ва парчамбардор дар парадҳои тарбияи ҷисмонӣ буд. Дар клуби ҳавонавардон таҳсил мекард ва аз илми математика дарс ҳам мегуфт.
Соли 1938 курсанти омӯзишгоҳи ҳарбии авиатсионии Краснодар шуд ва баъд аз он ба Витебск фиристода шуда дар он ҷо ба хизмат шурӯъ намуд.
Дере нагузашта Абдураҳмон бо духтари маҳаллӣ - Евгения издивоҷ кард. Моҳи июни соли 1941 ҳавонавард-дидбони тоҷик ба полки 43-юми бомбаандози авиатсионии дивизияи 12-уми бомбаандозӣ шомил гардид.
Баъд аз аэродромҳои Белоруссия самолётҳои бомбаандози полк пай дар пай ба парвоз баромаданд, ки онҳо разведка гузаронда, душманро несту нобуд карданд.
Автобиография первого таджикского летчика А. Исмаилова.
© Личный архив семьи А. Исмаилова
Ҷияни халабони фавтида Махсуд Алибоев гуфт, ки пас аз чанде амакаш огоҳинома гирифтааст, ки ӯ ҳамроҳи бародари дигараш бедарак шудааст.
"Ин хабарро дар хонаводаи мо "хати сиёҳ" мегуфтанд", - ёдовар шуд Алибоев.
Баъди даргузашти Исмоилов зани беваи ӯ бо писари дусолааш ба Тоҷикистон ба назди волидони шавҳараш омад, вале дере нагузашта кӯдак аз бемории домана (тиф) даргузашт. Зан дар ноумедӣ ба Витебск баргашт ва дар ин лаҳза робита бо ӯ қатъ шуд.
Корнамоӣ ва марги халабони точик
Хонаводаи Махсуд Алибоев дар тӯли ин солҳо хотираи онҳоеро, ки дар фронт ҷон бохтаанд, нигоҳ дошта умед доштанд, ки рӯзе ҷои маргашон маълум мешавад.
“Намедонам, зани амакам ягон хешу табор дорад ё не, оилаи мо дар бораи онҳо чизе намедонад, ман бисёр мехостам, ки онҳоро пайдо кунам, шояд аз сарнавишти Абдураҳмон Исмоилов огаҳӣ пайдо кунанд ва аз оилаи мо шинос шаванд” — мегуяд Махсуд.
Раҳбари созмони ҷамъиятии “Диёр” ва намояндаи барномаи русии “Маро интизор”, (Жди меня) дар Хуҷанд Баҳринисо Абдураҳмонова ба Sputnik Тоҷикистон гуфт, ки баъди муроҷиати навбатии хешовандонаш Татяна Балашова, узви отряди ҷустуҷӯӣ ва иктишофии Беларус “Авиапоиск-Борисов” ҷавоб дод.
Первый таджикский летчик Абдурахман Исмаилов.
© Личный архив семьи А. Исмаилова
Вай гуфт, ки пайванди ҳавопаймое, ки Абдураҳмон Исмоилов дар он ҷони худро аз даст додааст, дар наздикии шаҳри Борисови Белорус пайдо шудааст. Лейтенант 3 июли соли 1941 ҳангоми иҷрои супориши ҷангӣ ҳалок шудааст.
Ахиран ба Тоҷикистон як бастаи аксҳо ва нусхаҳои асноди бойгонӣ, аз ҷумла маълумот дар бораи ҳамсари халабони низомӣ Евгения Исмоилова ворид шуд.
Далелҳои бадастомада собит карданд, ки дар маҳалли суқут пораҳои се ҳавопаймои низомӣ ёфт шуда, номи халабонҳои дигари ҳалокшуда низ муайян карда шудааст.
Абдураҳмонова гуфт, ки дар бораи он, ки ҷавонони тоҷик дар солҳои Ҷанги Бузурги Ватанӣ дар фронт бо душман ҷангидаанд, инчунин хотираҳои шоҳидон мавҷуданд.
Яке аз шоҳидон гуфт, халабонҳои сарнагуншуда аз ҳавопаймои сӯхта напариданд, балки то охир ӯро ба ҷангал, дуртар аз маҳалла бурданд.
“Дар он ду халабон буданд: яке бо парашют ба берун ҷаҳида ва аз таркиши пулемёти олмонӣ дар ҳаво парронда шуд, дуюмӣ дар ҳавопаймо ба ҳалокат расидааст”, - мегӯянд шоҳидони айнӣ.
Мемориальная доска первому таджикскому летчику Абдурахману Исмаилову
© Личный архив семьи А. Исмаилова
Дар бораи ин қазия ёддоштҳои сокини колхоз Станислав Неверовский, ки соли 1984 дар рӯзномаи "Комсомолская правда" чоп шуда буданд, низ боқӣ мондааст.
“Он рӯз ман аспҳои колхозро мечарондам. Дидам, ки фашистон халабонро тирборон доранд. Вақте яке аз онҳо ба замин афтод, ба наздаш расидам, ки беҷон буд. Мӯйҳои сиёҳ дошт, кулчарӯ ва миёнақад буд, якпаҳлу мехобид, гӯё ки истироҳат мекард”, - гуфт Неверовский.
Ҳарду сарбозро дар наздикии деҳаи Судол, ки беш аз 80 сол сокинони ин ҷойҳо ғамхорӣ мекарданд, ба таври номаълум ба хок супурданд ва умедвор буданд, ки номи муҳофизони қаҳрамон рӯзе маълум мешавад.
Ҳеҷ кас фаромӯш нашудааст
Дар Тоҷикистон дар солҳои 80-уми асри гузашта муаррихи тоҷик Ҳасанбой Шарифов ба сарнавишти Исмоилов машғул буд.
Вай дар бораи аввалин лётчики ҳарбӣ асари нодире навишт, ки дар он маҳорати ҷангии ӯ дар солҳои ҶБВ, инчунин фактҳои тарҷумаи ҳоли вай муфассал тасвир карда шудаанд.
Рассоми дигар Мирзоҳаким Саидов расми Абдураҳмонро кашидааст, ки ҳоло дар Суғд дар Осорхонаи таърихи Панҷшанбе маҳфуз аст.
Приказ правления кадров Военно-Воздушных Сил СА
© Личный архив семьи А. Исмаилова
Бояд гуфт, ки ҳанӯз соли 1950 ба комиссариати ҳарбии вилояти Ленинобод аз ҷониби сардори шуъбаи кадрҳои Қувваҳои ҳарбӣ - ҳавоии ариза фиристода шуда буд, ки мувофиқи он оид ба иваз кардани калимаи "гумшуда" ба "дар ҷанги ҳавой кушта шуд" фармон содир шудааст.
Нусхаи ҳуҷҷат дар бойгонии марказии Вазорати мудофиаи Федератсияи Русия маҳфуз аст.
Имрӯз хешу табори сершумори ӯ аз шуҷоат ва шаъну шарафи ҷанговари тоҷик ёд мекунанд. Ин насли аввалини оилаи бузурги ӯ нест, ки маълумотро дар бораи ниёгон бодиққат нигоҳ медорад.
Ва тафсилоти нав дар бораи марги ӯ, инчунин ифтитоҳи лавҳаи ёдгорӣ, ки дар он Абдураҳмон Исмоилов тасвир шудааст, шаҳодати воқеии хотира ва ифтихори қаҳрамони Ҷанги Бузурги Ватанӣ аст, ки аслан аз як деҳаи хурди шимоли Тоҷикистон аст.
