ДУШАНБЕ, 15 дек — Sputnik. Раҳбарони кишварҳои Иттиҳоди иқтисодии Авруосиё қабули Узбакистонро ба сафи созмон ба ҳайси давлати нозир тасдиқ карданд.
Санадҳои стратегии ҷумҳурӣ нишон медиҳанд, ки ин қадами аввал дар амиқгардонии ҳамкорӣ бо ИИАО мебошад. Даавоми соли 2021, ба нақша гирифта шудааст, ки созишнома оид ба савдои имтиёзнок бо ташкилот то соли 2025 омода карда шуда, масъалаи узвияти комил ҳал карда шавад.
Шомилшавии эҳтимолии Ӯзбекистон ба ИИАО саволи дурнамои Тоҷикистонро ба миён меорад, ки онро кишварҳои созмони "иҳота кардаанд".
Винокуров се суди Тоҷикистон аз узвият дар Иттиҳоди АвруОсиёро гуфт
Аз ин рӯ, ба Душанбе низ лозим аст, ки барои тавсеаи ҳамкорӣ бо иттиҳодия модели худро таҳия кунад ва бо он роҳҳои ҳалли мушкилоти иқтисодии худро ҷустуҷӯ намояд.
Тангнои иқтисодӣ
Ҳам Узбакистон ва ҳам Тоҷикистон бо мушкилоти демографӣ мубориза бурда наметавонанд.
Аҳолии қобили меҳнат нисбат ба иқтисодиёт ва шумораи ҷойҳои корӣ зудтар меафзояд ва ҳарду давлатро ба муҳоҷирати меҳнатӣ вобаста мекунад. Гузашта аз ин, он асосан ба давлатҳои ИИАО меравад: Русия ва Қазоқистон. Пулҳои интиқолии муҳоҷирон, бино ба таҳқиқоти ахири Бонки Ҷаҳонӣ ва Департаменти омори Комиссияи иқтисодии АвруОсиё, ҳадди аққал 13,4% ММД Ӯзбекистон ва зиёда аз 31% ММД Тоҷикистонро ташкил медиҳанд.
Ҳар сол дар Узбакистон ба ҳисоби миёна 60 ҳазор нафар илова мешаванд, ки синнашон қобили кор аст, аммо дар ин кишвар кор ёфта наметавонанд. Барои мустақилона ҳал кардани мушкили бекорӣ, Тошканд бояд ҳар рӯз тақрибан 1,5 ҳазор ҷойҳои корӣ эҷод кунад (!). Ин комилан ғайривоқеист, зеро ҳатто барномаи кунунии шуғл камтар аз 300, аз ҷумла ҷойҳои мавсимии камтарро медиҳад.
Дар Тоҷикистон вазъ аз он беҳтар нест. Тибқи маълумоти Кумитаи омор, солҳои 2010-2018 шумораи аҳолии қобили меҳнат 925 ҳазор нафар ва шуғлдорон 193 ҳазор нафар афзудааст. Шумораи ҳозираи аҳолии қобили кори бекори Тоҷикистон тақрибан 1 миллиону 700 ҳазор нафарро ташкил медиҳад, ки 18 фоизи шумораи умумии аҳолиро ташкил медиҳад. Ин маълумот ба давраи пеш аз пандемия дахл дорад, акнун вазъи шуғл бадтар шудааст.
Вазири иқтисод: паҳлӯҳои мусбату манфии узвият ба Иттиҳодияи иқтисодии АвруОсиё меомӯзем
Танҳо барои ҷилавгирӣ аз ин афзоиши бекорӣ, Тоҷикистон бояд ҳамарӯза беш аз 280 ҷои кор муҳайё кунад. Кӯшишҳои ба таври механикӣ маҳдуд кардани афзоиши аҳолӣ, тавре ки дар Чин карда шуд, мувофиқ нест. Мушкилот ҳоло ҳам шадиданд ва тағирот дар сиёсати демографӣ таъсири таъхирёбанда доранд - ҳадди аққал 10-20 сол. Агар он пурра самаранок бошанд.
Бозори озуқавории Осиёи Марказӣ бояд ИИАО-ро танзим кунад
Ҳамин тавр, Ӯзбекистон ва Тоҷикистон як мушкил доранд, ки барои онҳо маҷмӯи хеле маҳдуди ҳалли масъалаҳо мавҷуд аст: содироти нерӯи корӣ, ба даст овардани сармояи бештар ва дастрасӣ ба бозорҳои нав барои фурӯши молҳои саноатӣ. ИИАО ягона самти ҳаракат аст, ки дар он ҳамаи ин имкониятҳо фароҳам оварда мешаванд.
Ҳамгироӣ чӣ медиҳад?
Таъсири пешбинишудаи пайвастани Узбакистон ба ИИАО-ро иқтисодшинос Юрий Кофнер аз Институти ҳамгироии бозорҳо (Мюнхен) таҳия кардааст. Тибқи ҳисобҳои ӯ, ММД Ӯзбекистон бояд дар муддати кӯтоҳ аз ҳисоби афзоиши содироти молҳо ба дигар давлатҳои иттиҳод 1,6% ва аз ҳисоби муҳоҷирати меҳнатӣ 2,4% (1,2 миллиард доллар) -и дигар афзоиш ёбад. Нишондиҳандаҳои Тоҷикистон боз ҳам муҳимтар хоҳанд шуд - афзоиши на камтар аз 6,3% ММД пешбинӣ шудааст. Мавриди зикр аст, ки ин натиҷаҳои танҳо 1-2 соли аввал мебошанд ва пас фоида бояд афзоиш ёбад.
Чаро ин қадар зуд меафзояд? Ин вақте рух медиҳад, ки шахсе, масалан, ҳамчун тамизкор ҳоло кор мекунад, аз рӯи ихтисоси баландтаре, ки дар коллеҷ ё донишгоҳ гирифтааст, ба кор шурӯъ мекунад. Ҳоло ман танҳо дар бораи муҳоҷирини инфиродӣ мегӯяд. Тамоми давлатҳо ва иқтисоди миллӣ ба чунин вазъ дучор мешаванд.
Индустрикунонӣ ва рушди босуръати як қатор кишварҳои ҳозира мустақил ба давраи охири таърихи императорӣ ва шӯравӣ рост омад. Саноат бо назардошти иқлим, захираҳои табиӣ, демография ва майлу хоҳиши аҳолӣ дар доираи механизми калони иқтисодӣ ба нақша гирифта ва сохта шуданд ва онҳо якҷоя самаранок кор карданд.
Таҳлилгар: Чин монеаи вуруди Тоҷикистон ба ИИАО мешавад
Пас аз пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ, иқтисодиёти ҷумҳуриҳои алоҳида заиф гашт ва баъзе ихтисосҳо нолозиму коргарон бекор монданд. Истеҳсоли дигар нест ва масалан токари маъмулӣ маҷбур аст, ки пеш аз ба нафақа баромадан ё ба кори сиёҳ ва ё таъмири ночизи ҳунармандӣ машғул шавад. Аммо метавон бо барқарор кардани истеҳсолот ба ҳаёти пешинаатон баргашт.
Зиндагии бузург
Маблағҳои мушаххасро мебинем. Тоҷиконе, ки дар Русия кор мекунанд, солона ба хонаҳояшон 2,6 миллиард доллар интиқол медиҳанд (маълумот аз соли 2019). Тибқи маълумоти расмии мақомоти ҷумҳуриявӣ, шумораи онҳо дар Русия камтар аз 500 ҳазор ва аз рӯи ҳисобҳои алтернативӣ 1,2 млн нафар мебошанд.
Бо ҳисобҳои оддӣ, ҳар сол як нафар 2,1-5,3 ҳазор доллар интиқол медиҳад ва сатҳи ММД барои як тоҷик дар хона 3 ҳазор долларро ташкил медиҳад (2018). Агар даромади корфармо ва ба худи ҳаёти муҳоҷири меҳнатӣ ҳадди аққал ҳамон миқдор ё ҳатто нисфи маблағи номбаршуда сарф шавад, пас имкониятҳои пул кор кардан дар иқтисоди Русия, ҳатто дар шароити номусоид, нисбат ба хона хеле баландтар аст.
Чаро? Ин аст самараи ширкат дар корҳои бузург. Масалан, муҳоҷирон аз Осиёи Марказӣ дар арафаи Ҷоми ҷаҳонии футбол-2018 дар Русия дар сохтмон ва таҷдиди 10 иншооти бузурги варзишӣ ширкат варзиданд. Пас аз ворид шудан ба кишварҳои ИИАО, одамон имкони ширкат дар чунин лоиҳаҳои калон ва фоидаи онҳоро ба даст меоранад.
Путин дар ҳузури Раҳмон дар бораи Иттиҳоди иқтисодии АвруОсиё гуфт
Ба рӯйхати маҷаллаи Forbes ҳадди ақалл се зодаи Ӯзбекистон бо сармояи беш аз 1 миллиард доллар шомиланд, ки ба кишварҳои ИИАО муҳоҷират карда, дар он ҷо ба муваффақиятҳои калон ноил шудаанд. Сафорати Тоҷикистон дар Маскав дар бораи 100 зодагони ҷумҳурӣ, ки дар Русия миллионер шудаанд, маълумот ҷамъ оварда буд. Ҳазорҳо нафари дигар ба содагӣ кор оғоз карданд ва сарвати бештареро ба даст оварданд, дар иқтисоди милли чунин кор имкон надошт.
Ҳоло ИИАО дар бораи минтақаҳои тиҷорати озод бо Сингапур, Ветнам, Эрон ва Сербия созишномаҳо дорад. Ҳафт кишвари дигар, аз ҷумла Чин ва Исроил, дар бораи ЗСТ музокирот мекунанд. Ва 50 давлати дигар, аз ҷумла Ҷопон, Кореяи Ҷанубӣ ва Чили, форматҳои ҳамкориро бо иттиҳоди АвруОсиё баррасӣ мекунанд.
Эрон барои пайвастан ба Иттиҳоди Иқтисодии АвруОсиё наздик шуд
Оё Узбакистон ва Тоҷикистон ба ин лоиҳа мепайванданд, ин ба худи раҳбарияти ин давлатҳо вобаста аст. Аммо миллионҳо шаҳрвандони ду ҷумҳурӣ ҳар сол ИИАО-ро интихоб карда, барои кор ба Русия ва Қазоқистон мераванд. Онҳо аллакай ба воқеияти нави иқтисодӣ гузашта истодаанд.
Қазоқистон аз рушди нишондодҳои иқтисодии Иттиҳоди УрОсиё гуфт
