ДУШАНБЕ, 15 окт — Sputnik. Дар ҷараёни сафари ахири Владимир Путин ба Душанбе чанд мақоми баландпоя, аз ҷумла раҳбари вазорати маорифи Русия аз пойтахти Тоҷикистон дидан карданд.
Дар “Хонаи русӣ” вазир ба мактабҳои маҳаллӣ шаҳодатномаи рекордӣ барои 800 ҳазор нусха китоби дарсӣ тақдим кард, ки қисме аз онҳо аллакай дар мизи хонандагони тоҷик қарор доранд.
Ба муносибати ин сафар Sputnik Тоҷикистон бо вазир ҳамсӯҳбат шуд ва фаҳмид, ки мутахассисони рус дар ҷуброни камбуди мутахассисон дар бахши маориф чӣ гуна кумак мекунанд, кӣ беҳтарин барномаҳо барои мактаббачаҳои тоҷикро таҳия мекунад ва толибилмон дар Маркази кӯдакони лаёқатманд, ки сохтмони он бояд то соли 2027 анҷом шавад, чиро меомӯзанд.
- Кадом лоиҳаҳои Вазорати маорифи Русия дар Тоҷикистон, ба назари шумо, барои таҳкими ҳамкорӣ ва дӯстии ду кишвар аз ҳама муҳиманд?
Муҳимтарин тарҳе, ки Вазорати маорифи Русия амалӣ кардааст, ба ақидаи ман сохтмони панҷ мактаби муштараки русиву тоҷикӣ мебошад. Баъди ба итмом расидани ин тарҳ он барои дигар кишварҳо намунаи ибрат гардид.
Аз 1 сентябри соли 2025 мактабҳои муштараки мо бори аввал ба иқтидори пурраи худ расиданд ва дар панҷ мактаб 6119 нафар хонандагон ба дарс шурӯъ карданд.
Аҳамияти лоиҳаро таваҷҷӯҳи волидон ва хонандагон ба он нишон медиҳад: ба ҳисоби миёна дар озмуни дохилшавӣ ба ин мактабҳо 22 довталаб барои як ҷой талош доштанд, дар Душанбе бошад 93 довталаб барои як ҷой.
Вазорати маорифи Русия рушди инфрасохтори маорифро идома медиҳад. Ҳоло дар шаҳри Душанбе сохтмони маркази байналмилалии таълимии кӯдакони лаёқатманд идома дорад, ки мувофиқи нақша бояд то соли 2027 ба истифода дода шавад.
Дар соҳаи маориф рушди таҳсилоти миёнаи касбӣ низ қобили таваҷҷӯҳ аст. Масалан, рӯзи 9 октябр бо Кумитаи таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди ҳукумати Тоҷикистон як ёддошти тафоҳум ба имзо расид. Мо бо раиси кумита дар бораи сафари ҷавобии ҷониби Тоҷикистон розӣ шудем, ки дар ҷараёни он низоми таҳсилоти миёнаи касбии худро муаррифӣ хоҳем кард.
Ифтитоҳи филиалҳои Донишгоҳи давлатии омӯзгории Олтой дар мактабҳои Кӯлоб ва дигар минтақаҳои Тоҷикистон як иқдоми муҳими дигар хоҳад буд.
Ин иқдом ба ташкили таълими омӯзгорон ва дастрасии хатмкунандагони мактабҳо ба таҳсилоти миёнаи касбии босифат мусоидат хоҳад кард.
Лоиҳаи башардӯстонаи "Муаллими рус дар хориҷа" ҳам муҳим аст, зеро дар соли 2017 Тоҷикистон аввалин кишваре буд, ки дар ин иқдом ширкат кард.
Дар ин муддат беш аз 400 омӯзгори русиягии забони русӣ ва дигар фанҳо дар мактабҳои тоҷикӣ фаъолияти таълимӣ анҷом доданд.
- Тавре маълум аст, дар шаҳри Хоруғи Тоҷикистон Маркази таълимии кушоди омӯзиши забони русӣ ифтитоҳ ёфт. Чунин марказҳо боз дар куҷо фаъолият доранд ва барномаи онҳо чӣ гуна аст?
Маркази таълимии кушод як тарҳи дигари вазорати маорифи Русия аст, ки дар Тоҷикистон низ муассир фаъолият дорад. Соли 2021 аввалин марказ дар Донишгоҳи давлатии Бохтар ба номи Носири Хусрав ва соли 2023 дар Донишгоҳи давлатии Хоруғ ба номи Моёншо Назаршоев кушода шуданд.
Таъкид кардан мехоҳам, ки фаъолияти марказҳо навоҳии дурдасттарини ВМКБ-ро низ фаро мегирад, на танҳо шаҳреро, ки дар он воқеъ гардидаанд. Онҳо амалан дар тамоми манотиқи аҳолинишини Тоҷикистон фаъолият мекунанд.
Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи Бобоҷон Ғафуров дар ин тарҳ фаъолона иштирок мекунанд. Дар шаҳрҳои Душанбе, Кӯлоб ва Турсунзода низ корҳои муҳим анҷом дода мешаванд. Оид ба барномаҳои оянда дар Марказҳои таълими кушод агар гӯем, соли 2025 ҳашт барнома ба нақша гирифта шудааст.
Ин барномаҳо ба технологияҳои муосири таълими фанҳои физика, риёзӣ ва самти технология, инчунин рушди шахсият дар мактабҳои таҳсилоти умумӣ тамаркуз хоҳанд кард.
Онҳо инчунин барномаи таълимии дастгирии кӯдакони лаёқатманд дар мактабҳои таҳсилоти ҳамагонӣ ва ташкили чорабиниҳои таълимӣ ва беруназсинфӣ барои донишҷӯёни донишгоҳҳоро дар бар мегиранд. Илова бар ин, дар ин марказҳо дар доираи барномаи “Забони русӣ дар муоширати касбӣ” назария ва амалияи суханронии оммавӣ ба забони русӣ омӯзонида мешаванд.
Қарор аст, ки дарсҳои рӯзона дар шаҳрҳои Хоруғ, Бохтар ва Хуҷанд баргузор шаванд ва дар онҳо на камтар аз 400 нафар иштирокчиён, аз ҷумла кӯдакони синни томактабӣ, мактаббачагон, донишҷӯёни донишгоҳҳо ва омӯзгорон ширкат хоҳанд кард.
- Таъминот бо китобҳои дарсӣ ва маводҳои таълимӣ бо забони русӣ барои мактабҳои Тоҷикистон чӣ гуна ба роҳ монда шудааст?
Бахши муҳими ҳамкориҳои мо бо адабиёти таълимӣ таъмин кардани мактабҳои Тоҷикистон аст. Вазорати маорифи Русия якҷоя бо Бунёди "Таърихи ман" ва нашриёти "Просвешение" барои таҳия, мутобиқ кардан ва дастрас намудани китобҳои дарсӣ барои муассисаҳои таълимӣ ба таври васеъ кор мебарад.
Китобҳои дарсиро гурӯҳи муштараки муаллифони Русияву Тоҷикистон таҳия кардаанд. Ин китобҳои дарсӣ ба мактабҳои таҳсилаш ҳам ба забони русӣ ва ҳам тоҷикӣ интиқол дода мешаванд.
Соли 2024 мо аз ҳисоби буҷети Русия 371 ҳазор адад китобҳои дарсии забони русиро таъмин кардем. Имсол ҳаҷми умумии интиқоли китоб ба 800 ҳазор нусха мерасад, ки нишондиҳандаи рекордӣ аст.
15 сентябри соли 2025 ба Тоҷикистон бори аввал бештар аз 117 000 нусха ворид шуд. Ҳоло беш аз 200 000 китоби дарсӣ ворид карда мешавад. Мо медонем, ки ин китобҳои дарсӣ аллакай дар рӯи мизи талабагон ҳастанд. Дар ин росто мо бешубҳа ба Вазорати маориф ва илми Тоҷикистон барои дастгирӣ ва боварӣ миннатдорӣ менамоем.
- Барномаи "Муаллими рус дар хориҷа" дар Тоҷикистон муассир будани худро собит кард ва дар миёни муассисаҳои дахлдори давлатӣ мавриди ниёзи зиёд қарор дорад. Оё нақшаи васеъ кардани он вуҷуд дорад?
Тавре зикр кардам, аз соли 2017 дар Тоҷикистон лоиҳаи байналмилалии "Муаллими рус дар хориҷа" амалӣ мешавад ва дар ин муддат беш аз 400 омӯзгори рус дар мактабҳои кишвар забони русӣ ва фанҳои дигарро дарс медоданд.
Феълан 109 омӯзгор аз Русия дар мактабҳои Тоҷикистон чи дар шаҳрҳо ва чи дар деҳот кор мекунанд. Аммо, аз ҳама муҳим ин аст, ки мо нақша дорем, ин рақамро афзоиш диҳем ва дар ояндаи наздик боз 50 нафар омӯзгоронро мефиристем.
Айни замон онҳо ба даври омӯзишӣ фаро гирифта шудаанд ва ман афзоиши минбаъдаи теъдоди омӯзгороне, ки ба Тоҷикистон меоянд, истисно намекунам.
Талабот ба омӯзгорон аз Русия мунтазам меафзояд ва доираи фанҳои дархостшаванда тағйир меёбад. Дар соли хониши имсола 47% омӯзгороне, ки Вазорати маориф ва илми Тоҷикистон дархост кардаанд, аз фанҳои табиатшиносӣ дарс медиҳанд.
Ин маънои онро дорад, ки мо на танҳо дар бораи илмҳои гуманитарӣ, балки дар бораи он фанҳое, ки ба мо имкон медиҳанд, ки мутахассисони ояндаро аз рӯи меъёрҳои беҳтарини Русия барои рушди иқтисодиёт ва саноати Тоҷикистон омода созем.
Захираи омӯзгорони русиягӣ таъсис дода шудааст, ки ин имкон медиҳад, ки лоиҳа ҳам дар Тоҷикистон ва ҳам дар 30 кишвари дигари ширкаткунанда густариш ёбад. Вале, дар ин бобат мо пеш аз ҳама ба талаботи худи кишварҳо такя мекунем.
- Русия дар омода кардани кадрҳои омӯзгорӣ барои низоми маорифи Тоҷикистон чӣ гуна саҳм мегузорад?
Пеш аз ҳама бо роҳи татбиқи лоиҳаи "Муаллими рус дар хориҷа". Бо ин мақсад дар Русия омӯзгорони равобити байналмилалиеро, ки дар оянда метавонанд ба ин лоиҳа шомил шаванд, омода мекунад.
Масалан, Донишгоҳи давлатии омӯзгории Олтой барои омӯзгорони риштаи равобити байналмилалӣ, ки забон ва фарҳанги Тоҷикистонро меомӯзанд, барномаҳои бакалаврӣ ва магистриро роҳандозӣ кардааст.
Соли 2025 нахустин мутахассисон онро хатм карда, барои кор ба мактабҳои тоҷикӣ фиристода шуданд. Гузашта аз ин, Донишгоҳи давлатии омӯзгории Олтой барои омӯзгорони муассисаҳои таълимии Тоҷикистон такмили ихтисосро фароҳам меорад.
Тайи се соли ахир барои омӯзгорон ва устодони донишгоҳҳои Тоҷикистон 16 барномаи такмили ихтисос ва бозомӯзӣ роҳандозӣ шудааст, ки дар он беш аз 2100 донишҷӯ таҳсил кардаанд.
- Як тарҳи муҳим дар ҳамкориҳои Русияву Тоҷикистон, ки аз ҷониби сарони давлатҳо ва нахуствазирон аксаран ёдоварӣ мешавад, ҳамкорӣ бо ҷавонони лаёқатманд дар Тоҷикистон аст. Дар ҳоли ҳозир Русия дар Тоҷикистон як Маркази кӯдакони лаёқатмандро амсоли "Сириус"-и Русия таъсис медиҳад. Метавонед бигӯед, ки толибилмони тоҷик онро чӣ гуна хоҳанд дид?
Воқеан, 17 марти соли 2025 дар шаҳри Душанбе маросими гузоштани санги асос баргузор шуд, ки рамзи оғози сохтмони ин марказ буд. Муҳимияти ин лоиҳаро он шаҳодат медиҳад, ки сарони кишварҳои Русия ва Тоҷикистон ба ин чорабинӣ тариқи алоқаи маҷозӣ ҳамроҳ шуданд. Дар ҳоли ҳозир дар ин мавзеъ сохтмони фаъол идома дорад ва марказ соли 2027 ба истифода дода мешавад.
Дар робита ба интизориҳои кӯдакону волидон, маркази кӯдакони лаёқатманд дар шаҳри Душанбе барои қабули 500 донишҷӯ тарҳрезӣ шуда, барномаҳои таълимии кӯтоҳмуддат ва дар як вақт то 300 нафарро бо ҷои зисти шабонарӯзӣ таъмин мекунад.
Дар як сол 12 фарогирии баст ба нақша гирифта шудааст. Ба омӯзиш кӯдакони 12-17-сола фаро гирифта мешаванд ва дар ҷараёни ба таври озмун интихоб карданашон дастовардҳо ва натиҷаҳои шахсии онҳо ба инобат гирифта мешавад.
Фаъолияти марказ пеш аз ҳама ба се самти таҳсилоти иловагӣ: табиӣ-илмӣ, санъат ва тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш тамаркуз хоҳад кард. Дар баробари ин барномаҳои маълумоти умумӣ ҳам таълим дода мешаванд.
- Дар баробари сатҳи баланди таълим ва инфрасохтор дар мактабҳои русӣ-тоҷикӣ, волидайн ташкили ғизои мактаббачагонро тавсиф мекунанд. Ба ин масъала диққати калон дода мешавад, чунки охири мохи ноябр дар Душанбе форуми хӯроки мактабии ИДМ барпо мегардад.
Русия барои мубодилаи таҷриба бо кишварҳои ИДМ чиро муаррифӣ хоҳад кард?
Албатта, ниҳодҳои дахлдори Русия барои таҳияи ғизои мактабӣ мунтазам кор мебаранд.
Аз соли 2020 бо дастури раисҷумҳур Владимир Путин давлат тамоми хонандагони синфҳои ибтидоиро бо хӯроки гарми ройгон таъмин мекунад. Барои ба назар гирифтани миқёси лоиҳа, он 7 миллион нафар хонандагони синфҳои 1 то 4-ро фаро мегирад.
Муносиб аст, ки аз замони ифтитоҳи мактабҳои муштараки русиву тоҷикӣ хонандагони синфҳои ибтидоии Тоҷикистон низ бо хӯроки гарми босифати ройгон таъмин гардиданд.
Вазорати маориф бо дарки он, ки масъалаи ғизои мактабӣ барои ҳар як кишвари ИДМ аз ҷиҳати стратегӣ муҳим аст, пешниҳод кард, ки Донишкадаи ғизои саноатӣ ва иҷтимоии Русияро ба ташкилоти бунёдии Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил оид ба масъалаҳои ғизои хонандагон табдил диҳад.
Ин таклифро ҳамаи мамлакатҳои аъзои ИДМ дастгирӣ карданд. Қобили зикр аст, ки дар Тоҷикистон лоиҳа танҳо бо панҷ мактаб маҳдуд намешавад — дастгирии Русия хеле васеътар ва дарозмуддат аст.
Аз соли 2013 инҷониб Русия ва Барномаи ҷаҳонии ғизои Созмони Милали Муттаҳид (WFP) дар 2000 мактаби 52 шаҳру ноҳияи Тоҷикистон, ки аз ҳисоби буҷаи Русия маблағгузорӣ мешаванд, 550 ҳазор хонандаи мактабро бо ғизо таъмин мекунанд. Хусусияти беназири лоиҳа дар он аст, ки дар 1900 мактаби кишвар то 550 000 нафар хонандагон бо хӯрок таъмин карда мешаванд.
Аз соли 2013 инҷониб Русия на танҳо барои ғизо, балки барои инфрасохтори марбут ба Тоҷикистон беш аз 86,1 миллион доллар сармоягузорӣ кардааст. Ҳоло лоиҳаи дуюми таҷрибавӣ пурра ба амал бароварда шуд, ки дар ошхонаи 50 мактаб таъмир шуда, бо таҷҳизоти навтарин ҷиҳозонида шудаанд, дар 8 мактаб хоҷагиҳои ёрирасони мактабӣ ва дар панҷ мактаб нонвойхонаҳо ташкил карда шуданд.
Айни замон марҳилаи сеюми лоиҳаи WFP амалӣ мешавад. Ҷузъи нав дар ин ҷо корҳо оид ба тарбия намудани малакаҳои гигиенаи шахсӣ ва тарзи ҳаёти солим дар кӯдакон, бунёди инфрасохтори мувофиқ, инчунин як қатор чорабиниҳо ба пурзӯр намудани нақш ва ҷалби волидайн дар раванди хизматрасонии хӯрокворӣ мебошад.
Гузашта аз ин, лоиҳаи Русия на танҳо барои мактаббачагон ва волидайн муҳим аст, балки ҳамчунин ба соҳибкорони маҳаллӣ кӯмак мекунад ва ба таври муассир ҷойҳои нави корӣ эҷод менамояд, зеро як ҷузъи асосии лоиҳа ҷалби истеҳсолкунандагони маҳаллӣ ба барномаи хӯроки мактабӣ ва ба ин васила татбиқи равиши русиягии "аз саҳро то табақ" мебошад.
Мо нақша дорем, ки 20-22 ноябр дар шаҳри Душанбе дар Форуми 2-юми байналмилалӣ оид ба ғизои мактабӣ дар кишварҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил таҷриба ва муваффақиятҳои худро дар татбиқи лоиҳа бо ҳамкасбони ИДМ мубодила кунем.