ДУШАНБЕ, 26 авг — Sputnik, Ирина Бадмаева. Барои доллар боз нобудшавӣ пешгӯӣ мешавад - ин дафъа ба далели "вазъи Афғонистон". Қаблан сабаби пешгӯиҳои ташвишовар ноустувории иқтисоди ИМА буд: афзоиши қарзи миллӣ ва триллион долларии пули нақд, ки таваррумро суръат бахшид. РИА Новости муайян кард, ки оё Толибон* ба нобудшавии доллар суръат мебахшанд?
Шикасти навбатӣ
Раиси пешини ширкати Goldman Sachs Asset Management ва вазири собиқи молияи Бритониё Ҷим О'Нил аз сарнавишти пули амрикоӣ нигарон аст. нуфузаш аллакай аз даст рафтааст, гуфт ӯ. Ва мақоми пули ҷаҳонӣ зери суол аст. Бо шитоб баровардани нерӯҳои амрикоӣ аз Афғонистон вазъиятро танҳо бадтар кард.
Доллар дар соли 1975 низ, вақте ки Иёлоти Муттаҳида аз Ветнам хориҷ шуд, зарбаи ҷиддиро аз сар гузаронид. Аммо Ҷопон, Олмон ва Чин ҳама корро карданд, то тағйироти назарраси қурбро пешгирӣ кунанд. Пекин аз тавсеаи ҳузури юан дар бозорҳои молиявӣ ҳам дар дохили кишвар ва ҳам дар сатҳи байналмилалӣ худдорӣ кард.
Ҳоло қоидаҳои бозӣ комилан дигар аст. Омили рушди иқтисод ба сӯи Осиё ҳаракат мекунад. Дар ин ҷо Чин ҳукмфармост. Аз миёнаҳои асри гузашта, чиниҳо ҳиссаи худро дар ММД -и ҷаҳонӣ чор баробар афзоиш дода, қариб 20 фоизро ташкил доданд, аз ИМА 24 фоиз.
Сандуқи Байналмилалии Асъор сабади SDR - Ҳуқуқҳои Қарзи махсусро, ки ба ҳама гуна асъор иваз кардан мумкин аст, аз нав дида мебарояд. Агар юан тақвият ёбад, системаи молиявии ҷаҳонӣ тағйир меёбад, гуфт Ҷим О'Нил.
Тибқи маълумоти Бонки марказии Аврупо, ҳиссаи пули амрикоӣ дар захираҳои байналмилалӣ дар соли 2018 то 61,7 фоиз коҳиш ёфтааст - ҳадди аққал дар 20 сол. Соли гузашта он аз 60 поин рафт - бори аввал аз соли 1995 инҷониб.
Дар ин кор худи мақомоти пулии ИМА даст доштанд. Дар давраи пандемия, онҳо мошини пулнашркунандаро бо тамоми иқтидор ба кор андохтанд. Триллионҳо ба иқтисодиёт ворид карда шуданд. Таваррум ба 5,4 фоиз расид - баландтарин дар 13 сол.
Динамикаи долларро метавон ҳамчун "як қадам ба пеш, ду қадам ба қафо" тавсиф кард, аз ин рӯ, пешгӯиҳои ташвишовар мунтазам пайдо мешаванд. Ва интиқоли ногувор аз Кобул танҳо як лаҳзаи дигар ба ин тасвир аст.
Ба ақидаи аксари иқтисоддонҳо, аз он чӣ дар Афғонистон рух медиҳад, то ҳол хатари мустақими иқтисодӣ вуҷуд надорад. Таъсири ин кишвар ба иқтисоди ҷаҳонӣ ночиз аст. Ва рақибон наметавонанд асъори амрикоиро ба таври ҷиддӣ фишор диҳанд.
"Ҷопон аз ҷиҳати иқтисодӣ ва низомӣ-сиёсӣ моҳвораи Иёлоти Муттаҳида аст. Он ҳеҷ гоҳ мустақилона амал нахоҳад кард. Ва ҳатто Чин, ки муносибатҳояш бо Вашингтон бадтар шудааст, ҳоло ҳам аз бозори Амрико вобаста аст. Пекин вазъиятро бад намекунад", - гуфт Владимир Григорев, дотсенти факултаи иқтисодиёти РУДН.
Доллар тавассути қудрати сиёсӣ-низомӣ, роҳбарии технологӣ ва манипулясияи молиявӣ зинда мемонад.
Яке аз мушкилоти асосӣ афзоиши ҳаҷми пул мебошад. Аммо ҳама фишангҳои нуфуз дар системаи захиравии федеролии ИМА мебошанд. Танзимкунанда метавонад то охири сол ба сиёсати сахт гузарад: он меъёри калидиро боло мебарад ва ин пули миллиро тақвият мебахшад.
Аллакай тасдиқи ин ақида вуҷуд дорад: 18 август протоколи ҷаласаи кумита нашр шуд. Сармоягузорон он чизеро, ки меҷӯстанд, дар ин ҳуҷҷат ёфтанд: чоп қатъ мешавад. Бозор умедвор аст, ки ин дар моҳи ноябр рух медиҳад.
Ва дар соли 2022 болоравии фоизҳо дар назар аст, ки он ҳам долларро тақвият хоҳад бахшид.
Ягона сенарияи эҳтимолии "марги доллар" ин аст, ки агар Иёлоти Муттаҳида боз ба як ҷанги васеъмиқёс ва гарон дахл кунад. Аммо ҳоло, Кохи Сафед аз ин сенария канорагирӣ мекунад.
Бе доллар зиндагӣ нест
Чанд даҳсолаҳо мекӯшанд, ки долларро аз саҳнаи молияи ҷаҳонӣ берун кунанд. Ҳиссаи евро ва юан дар муомилоти байналмилалӣ воқеан дар ҳоли афзоиш аст. Аммо набояд фаромӯш кард, ки ИА ва Чин асосан содирот мекунанд ва ИМА бозори асосии фурӯши онҳост.
Илова бар ин, Аврупо аз пандемия бо суръати паст барқарор мешавад. "Мушкилот халал мерасонанд. Ғайр аз Олмон, Фаронса, Австрия, дигар кишварҳо низ ҳастанд. Ва агар Аврупои Ҷанубӣ, ҳадди ақал, дар тақсимоти умумии меҳнати аврупоӣ иштирок кунад, пас кишварҳои Шарқӣ ва Балтика, ба истиснои чехҳо баласти иқтисодӣ буда, тамоми минтақаро ба поён мекашад.Аммо бояд иқрор шуд, ки евро пас аз доллар қавитарин асъор аст", - мегӯяд Владимир Григорев.
Дуввумин иқтисоди бузургтарин дар ҷаҳон пас аз Амрико - иқтисоди Чин аст. Бо вуҷуди ин, юан дар тиҷорати ҷаҳонӣ чандон маъмул нест, илова мекунад мушовири мустақили молиявӣ Анна Харченко.
Мувофиқи маълумоти Сандуқи Байналмилалии Асъор, захираҳои бонкҳои марказии ҷаҳон муодили 11,1 триллион долларро ташкил медиҳанд. Аз инҳо, бо пули амрикоӣ - тақрибан шаш триллион, бо евро - ҳамагӣ 2,3.
"Иёлоти Муттаҳида бозори гуногунҷабҳаи молиявӣ аст. Он сармояро аз тамоми ҷаҳон ҷалб мекунад. Аз ин ҷо сармоягузорӣ ба он лоиҳаҳое ворид мешавад, ки аврупоиҳо ва чиниҳо ҷуръати сармоягузорӣ надоранд", - мегӯяд Федор Наумов, яке аз мудирони ширкати PFL Advisors.
"Ҳамеша долларро барои пасандоз интихоб мекунанд. Хусусан дар Русия. Аз соли 2014 инҷониб рубл нисбат ба асъори амрикоӣ дуюним баробар арзон шуд. Аз оғози пандемия тақрибан 25 фоизро ташкил медиҳад", - мегӯяд Михаил Коган, роҳбари тадқиқоти таҳлилии менеҷменти Мактаби олии идоракунии молиявӣ.
Аммо, барои кам кардани хатарҳо, набояд тухмҳои худро дар як сабад ҷойгир кард. Диверсификатсия кунед, маслиҳат медиҳанд таҳлилгарон. Гузашта аз ин, асъор сармояро зиёд намекунад. Он бояд барои ҳисобҳо истифода шавад, вагарна шумо дар табдили бештар аз даст медиҳед. Ва бо назардошти сатҳи таварруми баланд ва фоизи паст, фоида гирифтан амри маҳол аст.
Иқтисоддонҳо тавсия медиҳанд, ки маблағҳои озодро ба активҳо гузаронед: саҳмияҳо, вомҳо, амволи ғайриманқул. Эҳтимол меравад, ки то охири сол як доллар дар ҳудуди 73-80 рубл боқӣ бимонад. Қурби евро 1,13-1,14. Хабарҳои молиявӣ ба бозор таъсир хоҳанд кард. Ва, албатта, вазъи ҳамагирии ҷаҳонӣ.
* - Ташкилоти террористӣ, ки фаъолияташ дар Русия, Тоҷикистон ва дигар кишварҳо мамнӯъ аст.