ДУШАНБЕ, 13 июл — Sputnik. Григорий Ростов. 30 сол пеш сарҳадбонони русиягӣ дар сарҳади Тоҷикистону Афғонистон қаҳрамонӣ нишон доданд, ки онро дар як саф бо мудофиаи далеронаи “хонаи Павлов” дар муҳорибаи Слалинград гузоштан мумкин аст.
Ҳамагӣ 45 "фуражкаҳои сабз" ва 3 хизматчии ҳарбии пойгоҳи низомии 201-уми саворагони тирандоз 11 соат ҳуҷумҳои пурхашмонаи 200 - 250 нафар муҷоҳидонро, ки ба дидбонгоҳи 12-уми отряди сарҳадии Москваи қӯшунҳои сарҳадии русиягӣ ҳуҷум намуда буданд, боздоштанд
Сарҳадбоноро аз ҳуҷуми махфии шабона саге бо лақаби Диг огоҳ намуд
“Таҳлили маълумотҳои воридшуда ва тактикаи амалҳои душман аз он шаҳодат медиҳад, ки мақсади асосии гузаронидани ин маъракаи яроқнок - аз нобудсозии дидбонгоҳи 12-уми отряди сарҳадии Москваи қӯшунҳои сарҳадии русиягӣ, дар ҷои дидбогоҳҳои 11 ва 12 бунёд намудани майдони амалиёти ҳарбӣ” барои ҳуҷумҳои навбатии доманадор дар самти Кӯлоб, пиёдасозии тарҳи "ҳукумати дар ғурбат будаи Тоҷикистон", ки ба тезонидани ҷараёни баровардани ҳайати низомиёни русиягӣ аз Тоҷикистон равона карда шуда буд, иборат буд. Ин бошад, ба муҷоҳидон имкон медод, ки дар зарфияти наздик сарнагунсозии ҳукумати қонунӣ дар Тоҷикистонро амалӣ намоянд”,- омадааст дар мактуби тавзеҳотии сардори отради сарҳади 117 вобаста ба паёмадҳои ҳуҷуми муҷоҳидон.
Таконе барои хароб намудани ин ҳама тарҳрезиҳо саге буд - саги сарҳадӣ бо лақаби Диг. Маҳз он соати 3.50 - и шаби бар 13-уми июли соли 1993 баланд ҷакидан даромад ва бӯи бегонагонро гирифта, кӯшиши кандани тасмаи гарданбандашро менамуд. Срҳадбонони дар навбатдорӣ буда ба ҳаво мушакҳои равшанидиҳанда сар доданд ва дар нури милт – милти онҳо гурӯҳҳои сершумори ҷангиёнро диданд, ки аз кӯҳ ба дидбонгоҳ мефаромаданд. Муҷоҳидон чун фаҳмиданд, ки ошкор шуданд, бо тамоми қувва аз тамоми намуди яроқ оташи силсилавӣ кушоданд.
Дидбронгоҳи сарҳадии 12-умро бо нархи ҷон дифоъ карданд
Аз мавӯъ камтар қафо мегардем. Дидбонгоҳи 12-ум аз ҷиҳати стратегӣ дар ҷои басо қулай ҷойгир буд – “дар чорроҳаи ҳафт роҳ”, бо бастани ҳамаи чапроҳаҳои қочоқ. Аммо ҷои ҷойгиршавии ин дидбонгоҳ аз ҷиҳати тактикӣ манфур буд. Дар иҳотаи кӯҳҳо, дидбонгоҳ дар доманакӯҳ ҷойгир буд ва худ нишони беҳтаринеро мемонд. Ҳар ваҷаб замини қаламрави он аз боло ба хубӣ дида мешуд ва аз баландӣ ҳадафи тир шуданаш осон буд.
Дар дақиқаҳои аввали ҷанг онҳое кушта шуданд, ки барои ҳуҷумкунандагон хатари бештаре доштанд - экипажи мошини ҷангии зиреҳпӯши савораи пиёданизом (БМП-2) – хизматчиёни шартномавии дивизияи 201-уми саворагони тирандоз Кусюнбаев, Николашкин ва Халитов, ва ҳамчунин – сардори дидбонгоҳ, лейтенанти калон Михаил Майборода.
Афсар дар назди дарвозаи дидбонгоҳ мавқеъ гирифт – муҷоҳидонро бо оташи норинҷакандози зиддитанкӣ медошт. Маҳз онҳо, бо нархи ҷони худ дақиқаҳои пурқиматро бурд намуданд, то боқимонда дар дидбонгоҳ будагон барои камингирӣ дар мудофиаи даврашакл фурсат ёбанд.
Пас аз ба ҳалокат расидани экипажи мошини ҷангии зиреҳпӯши савораи пиёданизом ҳадафи асосии ҷангиён се нуқтаи пулемётӣ буд. Аз ин се нуқта аскари қаторӣ Борин, аскари қаторӣ Филкин ва сержант Кологреев оташкушоӣ доштанд.
Ҷангиён хандақҳоеро, ки дар онҳо пулемётчиён худро дифоъ доштанд, норинҷакборон карданд. Ҳар се нафар сахт ярадор шуданд, лек тирпаррониро идома медоданд. Ва фақат ҳангоме, ки тирҳои пулемёташон ба охир расиданд, ҷангиён тавонистанд ба онҳо наздик шуда, аз тахтапушташон тир зананд.
Қумондони хадамоти кинологҳо сержант Елизаров ба аноӣ ҷон надод. Ҳатто бо захмҳои марговар, ӯ якчанд соат ҳуҷуми душманонро бозмедошт. Вақте дидбонгоҳро озод намуданд, назди парваришхонаи сагон 16 ҷасади муҷоҳидони афғониро ёфтанд. Душманон ба хандақи сержант норинҷакҳо партофтанду фақат баъди он ба ӯ наздик шуданд. Сари Елизарови ҷароҳатноку ҳоло зиндаро муҷоҳидон буриданду пеши сагони паси панҷара партофтанд.
Ҳатто бо гузашти солҳо дар бораи дидбонгоҳи 12-ум сухан гуфтан душвор аст
Ҷангҳои бефосила дар дидбонгоҳ 11 соат давом намуданд. Ҳамаи ин вақт ба кӯмаки онҳо гурӯҳи захиравии отряди сарҳадии Москва аз қониби дидбонгоҳи 13-ум таҳти қумондонии Масюк меомад. Аммо ягона роҳе, ки ба дидбонгоҳи фаношудаистода мебурд, ба таври саховатмандона минакорӣ карда шуда буд ва шадидан аз қониби кӯҳсор тирандозӣ мешуд.
Сею ним соат чархболҳои ҷангӣ аз ҳаво ба мавқеъҳои ҷангиён зарбаҳо мезаданд, аммо бо сабаби мураккаб будани релефи маҳал ин зарбаҳо самаранокии баланд надоштанд.
Вақте, ки тирҳои сарҳадбонони дидбонгоҳи 12-ум кам монданд, аллакай белчаҳои сапёрӣ ва найза-кордҳо ба кор рафтанд.
Ҷонишини сардори дидбонгоҳ лейтенант Мерзликин, ки пас аз ҳалокати Майборода фармондеҳиро бар дӯши худ гирифта буд, қарор дод муҳосираро рахна месозанд. 23 сарҳадбони дар он лаҳза зиндамонда, ки аз онҳо 11 нафарашон захмҳои вазнин доштанд, дар партоби душвор тавонитснад сӯи захираҳои ба кӯмакашон омадаистода рахна зананд.
“Ҳайати шахсии дидбонгоҳи 12-ум – онҳое, ки зиндаанд –назди шумо қарор доранд. Ҷонишини сардори дидбонгоҳ лейтенант Мерзликин. Саломатӣ мехоҳем, рафиқ подполковник", - алайҳи низомнома бо овози базӯр шунаво арз намуд афсари ду маротиба контузия гирифта.
Соати 15-и ҳамон рӯз гурӯҳи десантӣ-ҳамлавари отряди сарҳадбонони Москва таҳти қумондонии капитан Басманов охирин гурӯҳи пулемётчиёни ҷангиёнро дар роҳ ба дидбонгоҳ нобуд сохтанд. То он дам дар он ҷо аллакай касе зинда намонда буд.
Ҷасадҳои сарҳадбонон ваҳшиёна баднамо карда шуда буданд: чашмонашон кофта, шикамҳояшон дарида, пӯстҳояшон канда. Ҳамин тарз душманон аз қаҳрамонони таслимношуда ниқор гирифта буданд.
Рӯйихати сарҳадчиёни дар Тоҷикистон фавтида
Ҳамагӣ дар ин ҷанг аз ҷониби Русия 25 нафар ҳалок гаштанд: 22 сарҳадбон ва 3 хизматчии ҳарбии дивизияи 201-уми саворагони тирандоз. Мана номҳои онҳо:
лейтенанти калон Майборода Михаил Викторович;
лейтенанти калон Сич Сергей Владимирович;
сержант Елизаров Владимир Федорович;
сержант Кологреев Юрий Владимирович;
сержант Сушенко Сергей Александрович;
сержант Кусюнбаев Айрат;
аскари қаторӣ Чашин Андрей Викторович;
аскари қаторӣ Колотигин Сергей Александрович;
аскари қаторӣ Веревкин Андрей Анатолевич;
аскари қаторӣ Никонов Дмитрий Леонидович;
аскари қаторӣ Куликов Михаил Геннадевич;
аскари қаторӣ Петроченко Александр Владимирович;
аскари қаторӣ Филькин Игор Викторович;
аскари қаторӣ Борин Сергей Николаевич;
аскари қаторӣ Улибин Леонид Владимирович;
аскари қаторӣ Умаров Назир Гасратович;
аскари қаторӣ Магомаев Рабадан Магомедович;
аскари қаторӣ Мухин Алексей Константинович;
аскари қаторӣ Ҷумъаев Маҳмадулло Сергеевич;
аскари қаторӣ Хайрутдинов Аслетдин Самсотдинович;
аскари қаторӣ Сайдуллоев Тимур Абдуқодирович;
аскари қаторӣ Каримов Азаматҷон Назирхонович;
аскари қаторӣ Ураимов Саидҷон Рахматҷонович;
аскари қаторӣ Николашкин Николай;
аскари қаторӣ Халитоф Разиф.
Муҷоҳидон дар натиҷаи ҳуҷум то 70 нафарро талаф доданд. ҶҚисме аз ҷасадҳоро фурсат ёфтанд бо худ баранд, ҷасадҳои 35 нафар муҷоҳидон бошанд дар қаламрав ва дар наздикии дидбонгоҳи сарҳадӣ ёфт шуда буданд.
Ғайр аз ин, ҷангиён 5 автомат, 1 пулемёт, 2 адад норинҷакандози зиддитанкии дастӣ, 20 гулӯлаҳои реактивӣ ва теъдоди зиёди аслиҳа барои яроқи тирандозро партофта рафта буданд. Сапёрҳои ба ҷои задухӯрд омада дар қаламрави дидбонгоҳ 10 адад минаҳои зиддипиёдагардӣ ошкор ва безарар гардониданд.
Бо фармони президенти Русия таҳти рақами № 1050 аз 19 июли соли 1993 барои мардонагӣ ва қаҳрамонӣ дар дидбонгоҳи 12-ум шаш нафар сарҳадбобон унвони Қаҳрамони Русия дода шуд. Инҳо:
аскари қаторӣ Сергей Борин (пас аз маргаш);
сержант Сергей Евланов;
сержант Владимир Елизаров (пас аз маргаш);
лейтенант Андрей Мерзликин;
сержант Сергей Сушенко (пас аз маргаш);
аскари қаторӣ Игор Филкин (пас аз маргаш).
Боз 29 нафар сарҳадбонони отряди дидбонгоҳи сарҳадии Москва бо ордени “Барои мардонагӣ” ва 17 нафар ҷанговарон бо медалҳои “Барои шуҷоат” муофотонида шуданд.
Аён аст, ки қариб ҳама вақт қаҳрамониҳо дар паи иштибоҳҳои дигарон нишон дода мешаванд. Пас аз фоҷеае, ки дар дидбонгоҳи сарҳадии 12-ум рух дод, қумондони Қӯшунҳои сарҳадӣ Владимир Шляхтин истеъфо дод, ба вазири амнияти кишвар Виктор Баранников бошад барои камбудиҳо дар кораш сарзаниш эълон карда шуд. 18 июл Виктор Баранниковро аз вазифааш озод намуданд.
Дидбонгоҳи ба пуррагӣ валангоршударо барқарор намуданд, вале дар ҷои дигар. Якуми ноябри соли 1993 ба он “Дидбонгоҳи 25 қаҳрамон” ном доданд. Қаҳрамонии диловарон абадист.