ДУШАНБЕ, 12 сен — Sputnik, Виктория Никифорова. Рӯзномаи маъруфи олмонии "Die Welt" мақолаи рӯзноманигор Даниэл Эккертро нашр кард, ки дар он буҳрони Аврупоро пешгӯӣ мекунад ва онро ба таназзули густурдаи империяи Рум дар арафаи фурӯпошии он ташбеҳ медиҳад.
Ин мавзӯъ, тибқи консепсияҳои кунунии аврупоӣ, ба ҳеҷ ваҷҳ академӣ нест, балки ҷанҷолзо аст. Дар тобистон, ба ин мавзуъ маҷаллаи "Spiegel" эҳтиёткорона дахл карда буд. Муаллиф монандиҳо байни империяи Римро дар асрхои III—V ва баъзе мушкилоти алоҳидаи Олмони муосирро зикр кардаст.
Мисли агар касе баъзан дар мо Руми қадимро мушобеҳ медонад, ин чандон хуб нест. Ин боиси тезу тунд шудани низоъҳои байни миллатҳо, ҷанги шаҳрвандӣ ва парокандагӣ мебошад.
Даниэл Эккерт ҷасорат кардаст, ки чуқуртар ба мавзуъ биравад. Ӯ ду чизро ба ёд овард, ки воқеан ба фурӯпошии империяи Рум мусоидат карданд. Вай пандемияи муосирро - инчунин муборизаи беақлона алайҳи онро - бо вабои Антонинова муқоиса кард, ки дар як вақт самаранокии ҷангии артиши Рум ва ҳаёти иқтисодиро дар шаҳрҳои калон коҳиш дод.
Ба забони эзопӣ, Эккерт инчунин идеяи кунунии Иттиҳоди Аврупоро дар бораи "ҳадди ниҳоии нархҳо" танқид кард. Маҳз кӯшишҳои беақлонаи давлати Рум барои маҳдуд кардани нархҳо, пеш аз ҳама барои нон зикр шуд, ки боиси бӯҳрони миқёси калони иқтисодӣ дар империя гардид. Кӯшиши аз ҷиҳати миқдорӣ нарм кардани он буҳрон ба таварруми зиёд овард.
Ангезаҳои сиёсӣ ба Эккерт иҷозат надод, ки аломатҳои таназзули Аврупоро, ки ҳар кас мебинадашон, нишон диҳад. Ҳамлаи ваҳшиҳо як ташбеҳи комилан равшан бо Рими қадим аст. Чунин гумон кардан соддалавхӣ мебуд, ки "Муҳоҷирати бузурги халқҳоо" як навъ амалиёти ҳарбии ба нақша гирифташуда буд. Албатта, амалиёти ҷангӣ, торумор шудани легионерхои рум, ҳамлаҳо ба шаҳрҳо буд. Аммо бо вуҷуди ин, дар аксари ҳолатҳо, ваҳшиҳо ба қаламравҳои Рум бо корвонҳои азим, ба истилоҳ, "гурезаҳо" мерехтанд. Муҳоҷирони ба истилоҳ ғайриқонунӣ.
Шаҳрҳои бузурги империяи Рум дар давраи таназзул аслан аз хориҷиён пур шуданд. Ғуломон ва озодшудагон, тоҷирони сарватманд, сарварони бонуфузи диаспораҳо, тоҷирон, низомиён, сарбозони сарватманд, умуман, як ҷамъияти байналмилале буд, ки дар он сокинони Рим гум шудаанд. Чӣ гуям, ки ҳатто посбонони шахсии император, асосан аз "ғайримаҳаллӣ" ба кор қабул шуда буданд. Дар он махсусан иллириягиҳо муваффақ буданд. Тааҷҷубовар нест, ки дар як вақт ба империяи Рум мардуми Иллирия сарвар шуданд. Магар ин ҳамлаи лашкари муҳоҷирон ба Аврупои муосирро ба хотир намеорад?
Аммо "Die Welt" дар ин бора наменависад. Инчунин масъалаи ЛГБТ-и Аврупои имрӯза низ сарфи назар шудааст, ки танҳо танбалҳо дини муосири трансгендерҳоро бо парастиши Кибела дар Рум муқоиса накардаанд, ки ахтакунии пайравонро дар назар дошт.
Чанд ҳазор сол пеш шоир Катуллус дар шеър саргузашти яке аз чунинҳоро тасвир кардаст, ки тасмим гирифт, ки "гузариш" кунад, вале ҳамчун трансгендер бедор шуда, дарк кард, ки саросема шудаст. “Оҳ-оҳ- оҳ, ман худамро барбод додам!", - фарёд кашидаст ӯ, ки худро ба хотири Кибела ахта карда буд. Мавзӯъ он қадар муҳим аст, ки ҳадди аққал арзиши барои Ҷоизаи Нобел пешниҳод шуданро дорад.
Байни Рум дар давраи таназзул ва Аврупои муосир он қадар монандиҳо вуҷуд доранд, ки беихтиёр шубҳа пайдо мешавад - оё бӯҳрони Иттиҳоди Аврупо дидаву дониста тарҳрезӣ нашудааст? Ҳамин тавр, Эккерт мегӯяд, ки таназзули Аврупо "мувофиқи сенарияи Рими Қадим" ба амал меояд. Калимаи калидӣ дар ин ҷо "сенария" аст. Чунин ба назар мерасад, ки устодони амрикоӣ Гиббон ва Моммсенро дар Ҳарвард ва Йели худ боғайратона омӯхтаанд. Муаррихони Англия ва Олмон раванди пошхурии империяи Римро бо рангхо тасвир намуда, шеваи сурат гирифтани онро муфассал омӯхтанд.
Хондани осори онҳо лаззатбахш аст. Масалан, ба андешаи Моммсен, ки саду панчоҳ сол пеш аз ин баён карда буд, назар андозед: "Дар Рим ҳукмронии капитализм ба ҳадди худ расидааст, дар ҳама ҷо капитализм баробар <...> олами Худоро вайрон мекунад, чунин мусибат ба сари насли башар танҳо вақте хоҳад омад, ки он хукмронии капитал, ки тухми он дар тамаддуни Штатхои Муттахидаи Шимолӣ кошта шудааст, эҳё шавад.
Дар кӯшиши мубориза бо як рақиби аврупоӣ, метавонист дар ИА дидаву дониста он равандҳоеро оғоз кунанд, ки боиси марги Рими Қадим шуда буданд. Махсусан барои элитаи амрикоӣ бояд андешаи Эдвард Гиббон, муаллифи китоби "Таназзул ва суқути Империяи Рум" ҷолиб бошад, ки давлати бузургро чунин як сектаи хушунатомезе ба мисли насрониҳои аввал хароб карда буданд.
Муаррихони муосир боварӣ доранд, ки атеист Гиббон дар ин ҷо хеле муболиға кардааст. Бо вуҷуди ин, худи идеяи истифодаи идеологияи сектантии радикалӣ барои нобуд кардани давлат аз байн нарафтааст. Ва ҳоло мо мебинем, ки чӣ гуна динҳои суннатӣ, бахусус масеҳият дар Аврупо пайваста саркӯб карда мешаванд. Калисоҳоро оташ мезананд, таҳқир мекунанд, ба рӯҳониён ҳамла мекунанд. Ҳеҷ кас фикр намекунад, ки калисои сӯхтаи Нотр-Дамро барқарор кунад.
Ва дар харобаҳои масеҳият, эътиқодҳои комилан ваҳшӣ, равандҳои ЛГБТ, BLM, MeToo, гармшавии глобалӣ, трансгендерҳо майл ба рушд ниҳодаанд. Дер боз инҳо на ҷунбиши барои ҳуқуқи башар, балки як дини бераҳмонаи муосир мебошанд. Вай эътиқодҳои худро, расму оинҳои худро, коҳинон ва бидъатҳои худро дорад.
Он чизе, ки ин сектаҳои "ақаллиятҳо" - аз гиёҳхурӣ то ЛГБТ-ро муттаҳид мекунад, тамоюли зиддидавлатии онҳост. Онҳо танҳо харобиоваранд. Онҳо дар асли худ, аслиҳаи харобии давлат мебошанд, ҳадафи дигар надоранд.
Маврид ба зикр аст, ки амрикоиҳо хушҳол ҳастанд, ки ҳамаи ин сектаҳоро дар Аврупо рушд медиҳад. Аммо дар худи ИМА доираи афкор хеле васеътар аст ва сектаҳо чунин озодӣ надоранд. Агар дар Ню Йорк, барои трансгендерҳо чароғи сабз вуҷуд дошта бошад, пас дар Флорида барои онҳо ҷой нест. Агар дар иёлатҳои демократӣ барои исқоти ҳамл маблағи иловагӣ пардохт кунанд, пас дар иёлатҳои ҷумҳурихоҳ онҳо танҳо манъ карда шудаанд.
Вашингтон дар дигар соҳаҳо низ ба ҳамин тавр рафтор мекунад. Аврупоро аз муҳоҷир пур месозад, равобити тиҷории он, пеш аз ҳама бо Русия қатъ месозад, иқтисодро мекушад. Ҳама чиз ба назар чунин менамояд, ки гӯё бошандагони Капитолий Вашингтон дар қаламрави Иттиҳодияи Аврупо аз рӯи сенарияи 250 сол пеш навиштаи инглис Гиббон дар мавриди "таназзул ва фурӯпошии империяи Аврупо" бозӣ мекунанд.
Албатта, аз ин таназзул набояд шод шуд. Зимистони солҳои 2022-2023 аввалин бӯҳрон дар таърихи чандинасраи Аврупо нахоҳад буд. Он бисёр чизҳоро дида буд, ҷангҳои доимӣ, гуруснагии мунтазами оммавӣ, эпидемияҳои даҳшатовар. Танҳо дар даҳсолаҳои охир аврупоиҳо тавонистанд тамоми ҷаҳонро гӯл зананд, ки дар он ҷо биҳишт доранд.
Қаблан аз буҳрон то буҳрон зиндагӣ мекарданд. Чизи дигар ин аст, ки онҳо бо ин бӯҳронҳо чӣ гуна истодагарӣ мекарданд. Аввалан наметарсанд, ки дар бораи онҳо сӯҳбат кунанд ва ин корро бо як навъ рағбати мазохистӣ анҷом диҳанд. "Таназзули Аврупо" як жанри томи адабиёт аст ва онро сад сол пеш Шпенглер ба ҳеҷ ваҷҳ бунёд накарда буд.
Дар асри X, аврупоиҳо ба таври оммавӣ дар интизори охири дунё буданд, ки бояд дар соли 1000 фаро мерасид. Ба ҳама маълум буд, ки Аврупо тамом. "Таназзул ва фурӯпошӣ". Хуло ҳофиз. Пас аз вабои асри XIV онҳо низ ба хулоса омаданд, ки тамом. Дар харобаҳои ҷанги 30-сола ҳикояҳои даҳшатноки марбут ба Рӯзи қиёмат боз ҳам беҳтар навишта шудаанд. Ҳар даъфа, роҳбарони афкори аврупоӣ эълом мекарданд, ки ҳама чиз тамом шудааст, "мо ҳама мемирем".
Бале, Аврупо вуҷуд дорад. Ҳатто Катони даҳшатнок беохир аз “таназзул”-и Рум шикоят мекард. Рум дар замони худ аз зафар ба пирӯз мерафту, дар бораи фурӯпошӣ сухане ҳам набуд. Бо вуҷуди ин, Катон шикоят кард, ки одами оддӣ ба истеъмолкунанда хеле майл дорад, боҳашамат зиндагӣ мекунад ва ба ҷабҳа намеравад. Ин шикоятҳо танҳо як бастаи низомӣ буданд. Катон орзу мекард, ки ниҳоят Карфагенро аз рӯи замин пок кунад ва бо ҳамин хотир ҷонибдоронашро ба ин кор ҷалб кард.
Аслан, шумо набояд худро фиреб диҳед: формули таназзул ва фурӯпошӣ як ақидаи қадимист, ки одатан он аз таблиғоти ҳарбӣ, низомӣ ва фишороварӣ оғоз меёбад. Ин нишон медиҳад, ки Аврупо диққати худро ба ҳалли мушкилот равона мекунад.
Афсус, ки Аврупо одатан ин мушкилотро аз ҳисоби дигарон ҳал мекунад. Ваҳшиёнатарин экспансия бо забти колонияҳо дар саросари ҷаҳон, куштори аҳолии маҳаллӣ, ғорати ҳама чиз - ин ягона роҳи зиддибӯҳронии тамаддуни Аврупост. Фарқ надорад, ки вай бо роҳи сахти чангҳои ошкорои мустамликавӣ ба амал бароварда мешавад ё бо механизмхои “нарм”-и мустамликадории муосссир. Неоколониализм дар рӯи ҷой, мардуми маҳаллиро ҳам мекушад.
Диққат диҳед, ки чӣ тавр сухангӯи доираҳои ҳокими Иттиҳодияи Аврупо вақтҳои охир тудгаро шудааст. Ҳама талаб мекунанд, ки "Русия мағлуб шавад", ҷанг то охирин украинӣ, қурбониҳои беохир дар қурбонгоҳи Ватан. Ба саволхои шармгинонаи бюргерҳо дар бораи он ки мо чанд маротиба хурок мехурем ва шустушӯ мекунем ё на, бо услуби “суҳбат дар сафҳо!" чавоб медиҳанд. Ҳама озодиҳои демократӣ ва ҳуқуқи инсон дар аз байн рафтаанд.
Намоишҳои бюргерҳо бо бераҳмӣ дидаю дониста пароканда карда мешаванд, ки гуё дидаю дониста тарсонанд. Ба ин чораҳои комилан шадиди зидди пандемия, боз болои он ҳазорҳо ҷаримаҳоро илова кунед. Илова бар ин, сензураи мустақим - он на танҳо дар ноустувории расонаҳои Русия, балки инчунин дар он ифода ёфтааст, ки то чӣ андоза тамоми мундариҷа дар ВАО-и Аврупо поккорӣ карда мешавад.
Дар маҷмӯъ, аллакай диктатура пурра вуҷуд дорад. Ягона чизе, ки намерасад, диктатор аст. Субъекти ирода ва харизматик, ки бюргерҳои гуруснаро сохта, ба ҷабҳаи Шарқӣ мефиристад.
Хамаи нолахо дар бораи “таназзули империяи Аврупо” одатан ҳамин тавр ба охир мерасанд. Вақте ки элитаи аврупоӣ дар бораи таназзули худ шикоят мекунанд, ин хеле хатарнок аст. Маҳз дар ҳамин лаҳза онҳо ба гирду атроф нигариста, фикр мекунанд, ки барои ҳалли мушкилоти худ киро аз байн баранд. Шояд тасодуф нест, ки Освалд Шпенглер, муаллифи китоби “Таназзули Аврупо” дар охири умраш ба тарафдории Адолф Гитлер овоз додааст.