Суқути “тундар” ё фоҷеаи F-35 дар баҳри Миёназамин

Ҳатто дар шароити амалиёти ғайриҷангӣ ҳам "тундарҳо" кодиранд, ки бо суръати аз ҳад зиёд пош хӯрда, аз зарбаи раъду барқ ноком, дар вақти фуруд ба фалокат дучор шаванд ва ҳангоми парвоз ба баҳр афтанд.

Ҳавопаймои нерӯи дарёии Бритониё F-35B ҳангоми парвоз аз киштии ҳавопаймобари HMS “Queen Elizabeth” дар 17 ноябр, соати 10 бо вақти Душанбе ба баҳри Миёназамин афтод, халабон аз он берун шуд ва ба киштӣ баргашт.

Шабеҳсозии F-35B бо сабаби қобилияти технологии парвози кӯтоҳ ва фурудгоҳи амудӣ гаронтарин аст. Ин ҳодиса ба Лондон 256 миллион доллар зарар ворид кард.

Ҳавопаймое, ки чунин арзиш дорад, набояд афтад. Бо вуҷуди ин ҳодиса дар киштии ҳавопаймобари “Малика Элизабет” идомаи рӯйхати тӯлонии камбуд, парадокс ва садамаҳои F-35 дар кишварҳои гуногун аст.

Киштиҳои бритониёӣ минтақаи суқути ҷанганда ва асрори технологии F-35B-ро аз истихбороти хориҷӣ "муҳофизат мекунанд". Ҳарчанд чунин "ғанимат" ба гумон аст, ки рақиби эҳтимолиро ба ҷалб кунад. Ҳавопаймои F-35B хеле заифу ноқис аст ва бинобар арзиши хеле гаронашу беэътимодӣ аз талаботи хориҷӣ бархурдор нест.

Бо таваҷҷуҳ ба маҳдудиятҳои буҷа нерӯҳои ҳавоии шоҳигарӣ пешниҳод карданд, ки фармоиши ҷангандаҳои F-35B-ро ба 48 адад коҳиш диҳанд ва дар оянда ба ҷои онҳо F-35A-и арзонтар (тақрибан 100 миллион доллар барои як воҳид) харидорӣ намоянд. То имрӯз бритониёҳо аз 48 ҳавопаймои фармоишӣ 24 ҷангандаи F-35B гирифтаанд, ҳол он ки дар аввал нақша доштанд, 138 чунин ҳавопаймо бихаранд.

Дар ҳамин ҳол ҳафт ҷангандаи бритониёии F-35B ва 10 мошини шабеҳсозишудаи Сипоҳи баҳрии ИМА дар дохили HMS “Малика Элизабет” боқӣ монда, парвозҳо идома доранд. Ин нови ҳавопаймобар аз ноҳияи уқёнуси Ором ба баҳри Миёназамин ворид шуд, он ҷое ки бо барафроштани парчами Англия “дар қиболи Чин мавзеъгирӣ кард”.

Дуруст аст, ки киштиҳои гурӯҳи таҳоҷумии нови ҳавопаймобари Англия ҳаргиз ба ҷазираҳои баҳсӣ наздик нашуданд. Як ҳафта пеш “Малика Элизабет” дар баҳри Араб буд ва аз машқҳои низомӣ дар Уммон пуштибонӣ мекард. Парчами киштии 65 000-тоннаии новгони дарёии шоҳигарӣ аввалин сафари тӯлонии худро дар моҳи декабр ба анҷом мерасонад.

Иёлоти Муттаҳида ҳампаймонони худро дар ҷиҳати короии фавқулоддаи “F-35 Lightning II” танҳо дар он асос бовар мекунонад, ки ҳавопаймо истеҳсоли Амрикост.

Бо вуҷуди ин омори садамаҳо ва офатҳои табиӣ дар шароити осоишта аз сифати пасти F-35 шаҳодат медиҳанд: чаҳор ҷанганда дар натиҷаи суқут ва панҷ нафар пас аз "вазъиятҳои фавқулодда" корношоям шуданд. Амрико сабабҳои фалокатро ифшо намекунад, вале фактҳоро пинҳон намешавад пинҳон кард.

Ҳамин тавр дар пойгоҳи ҳавоии Эглин дар Флорида (ИМА) 20 майи соли 2018 як ҳавопаймои F-35A ҳангоми фуруд суқут кард. Як ҳавопаймои ҷангии Сипоҳи баҳрии ИМА - F-35B 28 сентябри соли 2018 дар наздикии пойгоҳи ҳавоии Бофорт дар Каролинаи Ҷанубӣ суқут карда буд.

9 апрели соли 2019 суқути махфии ҳавопаймои F-35A-и нерӯҳои ҳавоии Ҷопон сиррӣ шуд, ҳол он ки ҳавопаймо дар масофаи 135 километр аз пойгоҳи ҳавоии Мисава ба уқёнуси Ором афтод.

Тасодуф нест, ки нерӯҳои ҳавоии ИМА то ҳол расман мошинро барои истеҳсол тасдиқ накардаанд, гарчанде ки аз соли 2014 ба ин сӯ аз F-35 истифода мешавад.

Ҷанганда парвози хеле сареъ надорад ва ба сахтӣ аз киштӣ боло мешавад. F-35 "ҳанӯз аз омода будан ба набардҳои шадиди миёна ё баланд хеле дур аст; он танҳо қобилиятҳои ибтидоии амалиётӣ дорад".

Зиёда аз 300 камбудии тарҳрезӣ, аз ҷумла камбудиҳои муҳим (монеъ шудан ба иҷрои вазифаи ҷангӣ, таҳдид ба ҳаёти лётчик) дар он ошкор шудааст.

F-35 аввалин рисолати ҷангии худро дар соли 2018 анҷом дод, ҳарчанд аз эҳтимол дур нест, "ғоиб"-и гаронбаҳо барои ҳамла ба ҷиҳодиёни афғон, ки ҳатто системаҳои мушакии сайёри зиддиҳавоӣ надоранд, тарҳрезӣ шуда бошад.

Дар мавриди самаранокии истифодаи ҷангии он раиси намояндагии Созмони Милали Муттаҳид Дебора Лионс гуфт, гурӯҳи "Давлати исломӣ" (дар Федератсияи Русия мамнуъ) ҳузури худро дар Афғонистон густариш додааст.

Табиист, ки амрикоиҳоро истеҳсолкунандагони ҳавопаймоҳои аврупоӣ аз бозор берун мекунанд. Ҳавопаймои думуҳаррикии фаронсавӣ “Рафале” бо 7 миллиард доллар дар садри тендери “Air 2030” барои таъмини ҳавопаймоҳои нави ҷанги Шведсия қарор дошт.

“Рафале” дар муқобили ҳавопаймоҳои амрикоии “F-35 Lightning II”, “F-18E Super Hornet” ва “Eurofighter”-и Бритониё – Олмон - Италия муқобил аст. Шояд барои ҳамин Франсия аз фармоиши фоиданок барои сохтани киштиҳои зериобии атомӣ барои Австралия маҳрум шуда бошад.

Коршиносони амрикоӣ лоиҳаи ба таври объективӣ пажмурдашудаи “Локҳид Мартин”-ро, ки 1,4 триллион долларро ташкил медиҳад, "офати миллӣ" номидаанд. Нерӯҳои ҳавоии Иёлоти Муттаҳида аз хариддории умдаи F-35-ҳо барои солҳои оянда даст мекашанд.

Ва барои ҷанг дар ҷаҳони куҳна ҷангандаи "якбормасраф" комилан омодааст ва иттифоқчиёни аврупоӣ воқеан маҷбуранд, ки ҳавопаймоҳои "ғоиб"-ро харидорӣ намоянд.

Фармондеҳи нерӯҳои ҳавоии НАТО генерал Тод Уолтерс қаблан тамаркузи 450 ҳавопаймои F-35 дар Аврупо то соли 2030 -ро умдатан аз ҳисоби иттифоқчиён эълон карда буд. Генерал Ҷеффри Ҳарригян, фармондеҳи нерӯҳои ҳавоии Иёлоти Муттаҳида дар Аврупо гуфта буд: "Мо аллакай нақшаҳои хеле хуб дорем, зеро дар бораи он ки чӣ гуна мо метавонем аз ин имконият истифода барем, бахусус бо бисёре аз шарикони худ, ки дар намоишҳои амалиёти низомӣ F-35 доранд, фикр мекунем".

"Тундар"-и аз ҷониби Пентагон тасдиқнашуда аллакай аз ҷониби нерӯҳои ҳавоии Британияи Кабир, Норвегия, Италия, Нидерландия ва Дания гирифта шудааст. Лаҳистон дар навбати баъдӣ аст. Барои аврупоиҳо дар бораи таҷовузи ногузири Русия "филмҳои даҳшатангез"-и нав навишта мешаванд. Ва албатта, даст кашидани иттифоқчиён аз харидани ҳавопаймои амрикоии F-35 ба хиёнат ба “ҷаҳони озод” баробар аст.