ДУШАНБЕ, 15 окт — Sputnik, Петр Акопов. Бояд афғонҳои камбизоатро кумак кард, кумаки башардӯстона бо мақсади пешгирии "суқути давлат" дар Афғонистон, "ҷараёни муҳоҷирати беназорат ба кишварҳои ҳамсоя ва оқибатҳои нооромкунандаи он".
Ба назар мерасад, ки бояд кумак кард, дар ҳоле ки маҳз Ғарб дар тӯли 20 сол Афғонистонро тасарруф карда буду барои вазъияте, ки пас аз хуруҷи нерӯҳои ғарбӣ ба вуҷуд омадааст, масъул аст.
Аммо театри аз ин ҷо бемаънӣ сар мешавад: вазири корҳои хориҷии Италия Луиҷи Ди Майо даъват кард, ки "механизми маблағгузории давлат бидуни додани пул ба “Толибон"* пайдо карда шавад” . Яъне биёед, ба афғонҳо кумак кунем, аммо бо нодида гирифтани ҳукумати нави ин кишвар. Ин пешниҳодро ҷуз масхараи ақли солим чизи дигаре номидан мумкин нест.
Ғарб пешниҳод мекунад, ки тавассути сохторҳои СММ кӯмак расонад. Аммо СММ наметавонад дар кишваре фаъолият кунад, ки қудрати онро ба расмият нашиносанд ё ба ибораи дигар ба ҳар сурат бояд воқеият – ҳукумати “Толибон”* ба расмият шинохта шавад.
Оё Афғонистон метавонад бидуни кумаки хориҷӣ пойдор бошад? Ҳукумате, ки амрикоиҳо таъсис доданд, на танҳо дар болои найзаҳояшон, балки дар пулҳои онҳо низ нишастаанд, сеяки хароҷоти ҳукумат аз ҳисоби кӯмаки хориҷӣ маблағгузорӣ мешуданд.
Пас аз суқути ҳукумати Ғанӣ ва фирори ӯ ва дигар афғонҳои ҳамкори Амрико аз ин кишвар системаи бонкии анъанавӣ қариб суқут карда. Дар ин кишвар ҳам институтҳои мустақили давлатӣ ва ҳам иқтисодро барқарор ва сохтан лозим аст ва дар ин ниёз ба кумак ба назар мерасад; кӯмак ба онҳое, ки ба Афғонистони муттаҳид, қавӣ ва мустақил лозиманд.
Ғарб чӣ кор мекунад? Иёлоти Муттаҳида 9,5 миллиард доллари Афғонистонро боздоштааст ва ҳоло барои Кобул дар ҷиҳати гирифтани кӯмаки башардӯстона шарт мегузорад: як миллиард аз ИА, 300 миллион аз ИМА ва ғайра. Ғарб пас аз шикаст дар ҷанги бистсолаи Афғонистон, ҳоло кӯшиш мекунад, ки шароити қудрати нави миллиро дикта кунад, яъне маҳз ҳамин тавр мекунад ва ҳамеша афғонҳоро хашмгин кардааст, ки бинобар чунин иқдомҳои Ғарб “Толибон”* ба қудрат баргаштанд.
Эътирофи ҳукумати нав, бекор кардани таҳримҳо, боздоштани пул, расонидани кумак, дахолат накардан ба сармоягузориҳои хориҷӣ (пеш аз ҳама исломӣ) ва кумак ба пайвастани кишвар ба лоиҳаҳои гуногуни байниминтақаӣ дар зумраи вокунишҳои маъмулӣ хоҳанд буд.
Аммо на, чунин нест, баръакс “Толибон”* таҳдид мешавад, на танҳо аз он тақозо мешавад, ки алайҳи ДОИШ* биҷангад, ҳуқуқи занро риоят намояд, балки ҳукумате ташкил диҳад, то қудратҳои хориҷиро қаноат бидиҳад.
Дар айни замон “Толибон”* аз мубориза бо ДОИШ*, аз эътирофи ҳуқуқҳои занон (ки ба ақидаи онҳо мухолиф набошанд) даст накашидаанд ё шомил кардани узбакҳо, тоҷикҳо, ҳазораҳо ва дигар ақаллиятҳои милли ба ҳукуматро рад намекунанд, аммо онҳо мехоҳанд ин корро худашон анҷом диҳанд, на зери фишори беруна.
Амирхон Муттақӣ, сарпарасти Вазорати умури хориҷии ҳукумати “Толибон” гуфт, "Иморати Исломии Афғонистон ҳанӯз ҳам дар ҳалли мушкилоти ДИ* хеле хуб аст", аммо фишори байналмилалии “Толибон”* танҳо террористони ДИ*-ро кумак мекунад. Бинобар ин ин мақоми толиб афзуд, ки ҷаҳон ба ҷои фишор бо онҳо бояд ҳамкорӣ кунад.
Дар ҳақиқат, диктаҳои хориҷӣ дар ин маврид метавонанд натиҷаҳои комилан баръакс ба бор оранд.
“Толибон” дарк мекунанд, ки онро ҳамчун як қудрати қонунӣ эътироф наменамоянд ва чун дар давраи ҳукмронии аввалашон дар солҳои 1996-2001 ҳукумати он нодида гирифта мешавад ва дар арсаи ҷаҳонӣ дар инзивоъ қарор мегирад.
Хуб аст, ки ҷаҳон бо Ғарб маҳдуд намешавад. Тасодуфӣ нест, ки мақомоти баландпояи Чин ва Русия дар нишасти G20-и Афғонистон ширкат накарданд, зеро онҳо ба ин мушкил аз дигар зовия бархӯрд мекунанд. Гап дар сари он нест, ки Маскав ва Пекин пайваста ёдрас мекунанд, Ғарб дар воқеъ аз Афғонистон "қарздор" аст, яъне уҳдадор дар бозсозии ин кишвар аст. Рӯшан аст, ки ин як мавқеи сиёсӣ ва таблиғотист.
Дар ҳаёти воқеӣ русҳо ва чиниҳо ба ҳеҷ гуна сармоягузории Ғарб умед надоранд ва ҳеҷ гоҳ нахоҳанд буд. Барои барқарор кардани кишвар дар худи Осиё пул пайдо мешавад, пеш аз ҳама аз арабҳо ва чинҳо. Аммо барои он ки онҳо биёянд, то воқеан Афғонистонро ба иқтисоди ҷаҳонӣ пайванд кунанд, ҳукумати “Толибон”-ро эътироф ва онро ба кор бо давлатҳои манфиатдор ҷалб кардан лозим аст.
Аз ин рӯ ҳафтаи оянда дар Маскав мулоқоте дар бораи Афғонистон баргузор мешавад, ки онро Сергей Лавров аллакай қадаме ба конфронси байналмилалӣ дар бораи барқарор кардани ин кишвар номид.
Зарурати баргузории ин чорабиниро ҳама эътироф мекунанд, аммо бидуни Ҳукумати Афғонистон баргузор кардани ин ҳамоиш беҳуда аст. "Формати Маскав" ба ҷуз аз Русия, ҳама кишварҳои ҳамсояи Афғонистон дар Осиёи Марказӣ, Эрон, Покистон, Чин ва Ҳиндустонро шомил мешавад. ИМА низ интизорие аз ин формат дорад, аммо Амрико дар ин миён унсури бегона аст.
Зеро ҳамаи ширкаткунандагони дигар аъзои СҲШ - созмони осиёии марбути амнияти Осиё ҳастанд. Мақомоти Кобул бояд бо ҳамсоягони худ, бо онҳое, ки ба бозсозӣ ва таҳкими як Афғонистони осоишта манфиатдоранд, аз нооромиҳои нав дар кишвари онҳо суд намегиранд, ба онҳо бо чашми бад менигаранд, воқеиятро эътироф мекунанд, аз ҷумла воқеияти Афғонистонро сарукор кунад.
*- созмонҳои террористии мамнуъ дар Тоҷикистон ва Русия