ДУШАНБЕ, 25 сен- Sputnik. Аз пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ сӣ сол сипарӣ шуд ва дар хориҷи наздик ин суол ҳоло ба миён гузошта мешавад: оё забони русӣ ба рушди забони миллӣ халал мерасонад?
Рӯзи 23 сентябр президенти Қирғизистон Содир Ҷабборов пешниҳод кард, ки барои фаъолияти пурраи забони қирғизӣ ҷараёни ҳуҷҷатгузорӣ бо забони русӣ бекор карда шавад (ҳоло ҳуҷҷатҳо дар ҷумҳурӣ бо ду забон омода мешаванд).
Ҳамзамон, як қатор кишварҳои пасошӯравӣ ба хулосае омаданд, ки забони русӣ барои рушди иқтисодӣ ва техникии онҳо муҳим аст.
Қирғизҳои қаторӣ - ҷонибдори забони русӣ
"Ҳоло ҳар як шаҳрванд метавонад бо забони русӣ муроҷиат кунад, ин ҳуқуқи конститутсионии ӯст. Аз ин рӯ, бешубҳа, тарҷумаи гардиши ҳуҷҷат ба забони қирғизӣ мавқеи забони русиро дар Қирғизистон ба таври назаррас заиф мекунад ":" Бо забони русӣ ҷаҳонро забт хоҳед кард"!
Олимони он таҳқиқоте нашр мекунанд, ки он нишон медиҳад, аксари қирғизҳо забони русиро барои рушди давлат зарур мешуморанд.
"Мо як тадқиқот гузаронидем, - мегӯяд Мамед Тагаев, доктори илми филология, профессори донишгоҳ. - 740 нафар пурсида шуданд - инҳо одамони аз 30 то 60 сола буда, дар минтақаҳои кишвар зиндагӣ мекунанд. Мо бо сокинони Бишкек мусоҳиба накардем, дар ин ҷо ҳам русӣ ва ҳам қирғизӣ фаъолона истифода мешаванд”.
Тибқи натиҷаҳои пурсиш, 99% пурсидашудагон чунин мешуморанд, ки забони русӣ дастрасии таҳсилоти босифатро таъмин мекунад, ба рушди касбӣ мусоидат мекунад ва рақобатпазириро дар бозори муосири меҳнат афзоиш медиҳад. Гузашта аз ин, таърихан барои шаҳрвандони Қирғизистон забони русӣ як роҳи муошират бо ҷаҳони беруна шудааст, мегӯяд профессор Тагаев.
"Забони русӣ дар Қирғизистон дар Сарқонуни нав мақоми расмии худро нигоҳ дошт" мегӯяд ӯ. "Дар арафаи рӯйдодҳои сиёсӣ дар кишвар, баъзан изҳороти популистӣ ба миён меоянд, ки забони русиро аз ҳаёти ҷамъиятӣ хориҷ кардан лозим аст".
Зимнан, 28 -уми ноябри соли равон дар Қирғизистон интихоботи ғайринавбатӣ ба Жогорку Кенеш (Шӯрои Олии ҷумҳурӣ) доир мешавад. Мамед Тагаев ба саволи Sputnik, ки оё ислоҳоти эҳтимолӣ дар соҳаи ҳуҷҷатгузорӣ ба мақоми забони русӣ таъсир мерасонад, посух дод.
"Ҳоло ҳар як шаҳрванд озод аст ба забони русӣ муроҷиат кунад, ин ҳуқуқи конститутсионии ӯст. Аз ин рӯ, бешубҳа, тарҷумаи гардиши ҳуҷҷатҳо ба қирғизӣ мавқеи забони русиро дар Қирғизистон хеле заиф мекунад", - мегӯяд Тагаев.
Имрӯз, иҷрои ҳуҷҷатҳо бо забони русиро эҳтимолан 26% аҳолии кишвар интихоб мекунад. Мувофиқи маълумоти Кумитаи миллии омори Қирғизистон, то соли 2021 аз 6,6 миллион шаҳрвандони ҷумҳурӣ 1,7 миллион нафар қирғиз нестанд.
"Вақти ҳамоҳангсозии муносибатҳои ду забон расидааст," - мегӯяд профессор Тагаев, - мухолифати ошкоро байни қирғизҳо ва русҳоро аз байн бурдан лозим ва боварӣ ҳосил кард, ки забони русӣ барои қирғизҳо бегона нест, он барои инкишофи шахсият ва дар маҷмӯъ барои давлат имкониятҳои иловагӣ фароҳам меорад", - мегӯяд профессор Тагаев.
Ҳамсояҳо чӣ кор мекунанд?
Дар ҳамин ҳол, давлати ҳамсоя, Қазоқистон, сарфи назар аз ҳодисаи рейдҳои забонӣ, ки аз ҷониби фаъоли ҷамъиятӣ Қуат Ахметов ташкил шудааст, нақши забони русиро маҳдуд карданӣ нест.
Баръакс, пас аз он ки Ахметов ва пайравонаш дар мағозаҳо барои донистани забони қазоқӣ дар панҷ шаҳр санҷишҳо тартиб доданд, Прокуратураи генералии Қазоқистон аз оғози парвандаи ҷиноӣ хабар дода, Ахметовро дар барангехтани кинаю адовати қавмӣ айбдор кард.
Амали Ахметовро бисёр намояндагони мақомоти ҷумҳурӣ маҳкум карданд ва президент Қосим Ҷомарт Тоқаев хотиррасон кард, ки забони русӣ дар Қазоқистон мақоми забони муоширати байни миллатҳост ва "истифодаи он, тибқи қонун, наметавонад монеа шавад".
"Қонун дар бораи забони Ҷумҳурии Қазоқистон" эълон мекунад, ки забони русиро расман метавон дар баробари забони давлатӣ (қазоқӣ - таҳрир) дар созмонҳои давлатӣ ва корҳои корӣ истифода кард ва нақзи шаҳрвандон бар асоси забон нақзи ҳуқуқи онҳо дониста мешавад.
"Сарҳади байни Русия ва Қазоқистон тӯлонитарин дар ҷаҳон аст. Забони русӣ яке аз шаш забони расмии СММ ба шумор меравад, аз ин рӯ мо бояд ба ин масъала ба таври фарҳангӣ муносибат кунем", - гуфт Тоқаев ва инчунин қайд кард, ки хоҳиши омӯхтани забони қазоқӣ қарзест "барои ҳар касе, ки ояндаи худро бо Қазоқистон мепайвандад", аммо кишвар омода аст "ҳама гуна шаклҳои радикализмро саркӯб кунад".
Аҳамияти забони русиро ахиран президенти Озарбойҷон Илҳом Алиев изҳор дошта, хотиррасон кард, ки дар кишвар 340 мактаб мавҷуд аст, ки таълим бо забони русӣ сурат мегирад. Ӯзбакистони бузург ва тавоноеро рушд медиҳад, ки дар он ҳукумат тамоми хароҷоти омӯзиши забони русиро ба муҳоҷирони меҳнатӣ ба уҳда гирифтааст
Суратбек Абдураҳимов, намояндаи фарҳангии Ӯзбекистон дар шаҳри Санкт-Петербург ба Sputnik гуфт, вазорати шуғли кишвараш бо Донишгоҳи дӯстии халқҳои Русия ҳамкорӣ мекунад ва дар доираи ин лоиҳа 700 нафар омӯзгорони забони русӣ аз Ӯзбекистон аз такмили ихтисос гузаштанд, ки акнун метавонанд муҳоҷирони меҳнатиро таълим диҳанд.
Ин амали мақомоти Ӯзбекистон аз он шаҳодат медиҳад, ки забони русӣ барои кишвар то чӣ андоза муҳим аст, мутмаин аст Абдураҳимов.
Ба гуфти ӯ, ин на танҳо дар бораи муносибатҳо бо Русия аст, гарчанде ки сатҳи муҳоҷират дар ин ҷо, албатта, баланд аст, аммо ин забони муошират миёни кишварҳои пасошӯравӣ ва инчунин забони таълими байналмилалӣ, илм ва муносибатҳои корӣ мебошад.
"Ҳеҷ кас зидди забонҳои миллӣ нест"
Михаил Осадчий, доктори илмҳои филология, муовини ректор оид ба илм дар Донишкадаи давлатии забони русии ба номи Пушкин, мегӯяд, забони русӣ аз сабаби рақобатпазирӣ барои хориҷи наздик муҳим аст.
Ба гуфтаи ӯ, аз рӯи шумораи гӯяндагон забони русӣ дар ҷаҳон дар мақоми 8 -ум қарор дорад ва зиёда аз он дар 15 созмони байналмилалӣ истифода мешавад (барои муқоиса: забони англисӣ дар 23 истифода мешавад).
Осадчӣ дар мусоҳиба бо Sputnik гуфт: "Бисёрзабонӣ як тамоюли мутлақ дар ҷаҳони муосир, унсури муваффақият ва бартарии рақобат аст."
"Хуб, агар кишвар дидаву дониста имкони аҳолии худро барои чандзабонӣ коҳиш диҳад, пас он худ аз худ дуздӣ мекунад. Чунин кор робитаҳои тиҷоратиро коҳиш медиҳад ва умуман ба ниёзҳои шаҳрвандон мухолиф аст", - мегӯяд олим.
Михаил Осадчий Украинаро мисол меорад.
"Дар асл, ҳама гуна забон воситаи истифодаи ниёзҳои оддӣ, аз қабили интиқол ва гирифтани маълумот, гирифтани баъзе хадамоти иҷтимоӣ аст", - шарҳ медиҳад ӯ. "Чаро шаҳрвандони Украина мехоҳанд ба намоишҳо раванд ё филмҳоро бо забони русӣ тамошо кунанд? Барои он ки онҳо ҳаводори Русияанд? "Не, ин барояшон хеле қулай аст. Ин як траекторияи ҳамарӯзаест, ки давлат ба он дахолат мекунад ва мегӯяд: не, забони шумо номатлуб аст".
Гузашта аз ин, Осадчи ақидаи баъзе сиёсатмадорони украинӣ дар бораи рад кардани забони русиро, ки ба Русия зарба мезанад. беасос хонд.
Ба гуфтаи доктори улуми филологӣ, ин ба вазъи дохилии Русия таъсир намерасонад, баръакст дар дохили Украина шиддат эҷод мешавад, зеро одамон маҳдудиятҳои сунъиро дӯст намедоранд.
Олим мегӯяд, ин на танҳо дар бораи баробарӣ аст, балки мантиқӣ низ ҳаст, зеро барои баъзе лозим аст, ки онро омӯзанд ва медонанд, ки чи қадар душвор аст. Дар инҷо бартарӣ ба шумо ҳаст ва имкон доред, озодона ду забонро аз худ кунед, аммо шумо худатон аз он даст мекашед ва ин имконро аз даст медиҳед.