ДУШАНБЕ, 13 апрел - Sputnik. Натиҷаи асосӣ ва хеле ғайричашмдошти сафари ахири вазири мудофиа Шералӣ Мирзо ба Теҳрон имзои созишнома дар бораи таъсиси кумитаи муштараки дифоъ буд, ки вазири мудофиаи Эрон Амир Хотамӣ имкони таъмини Тоҷикистонро бо масолеҳи низомӣ эълон кард.
Хотамӣ таъкид кард: "Хушбахтона, маҳдудияти байналмилалии фурӯши силоҳ моҳи октябри соли 2020 ба поён расид ва ҳоло Эрон бо содироти молу таҷҳизоти дифоъӣ мушкиле надорад".
Бояд таъкид кард, ки чунин изҳорот хеле тааҷҷубовар менамояд.
Дар ҳақиқат, ба қарибӣ, алоқаи дипломатии Эрону Тоҷикистон асосан аз шикоятҳо ва маломатҳои мутақобил иборат буд.
Дар тӯли ду-се соли охир лаҳни гуфтугӯҳои Душанбе ва Теҳрон то андозае нарм шуд, аммо кишварҳо ҳанӯз аз нуқтаи дӯстӣ дур буданд ки дар бораи содироти ҳарбӣ сӯҳбат кунем, алалхусус ҷолиб аст, оё Тоҷикистон воқеан метавонад аз Эрон силоҳ гирад?
Аз муҳаббат то бадбинӣ як қадам
Барои арзёбии тафовути ҳамкории Эрону Тоҷикистон дар дирӯз ва имрӯз, ёдоварӣ кардан кофист, ки мақомоти ҳарду кишвар чӣ гуна иттиҳомот алайҳи ҳамдигарро пеш оварда буданд.
Пас аз ҷанги шаҳрвандии солҳои 1992-1997, кишварҳо дар соҳаи инфрасохтор ва энергетика ҳамкории зич доштанд ва дар солҳои 2000-ум ба Тоҷикистон дар бунёди нақби "Истиқлол", ки роҳи Душанбе-Хуҷандро мепайвандад, кумак карданд ва ҳама чиз дар соли 2015 тағир ёфт.
Пас аз он мақомот як ҳизби мухолиф, "Ҳизби Наҳзати Исломии Тоҷикистон"(феълан мамнӯъ дар Тоҷикистон) -ро террористӣ эълон карданд ва аксари роҳбарияти онро, ба истиснои худи раисаш Муҳиддин Кабирӣ, боздошт карданд.
Аммо дар ҳамин вақт барои худи Тоҷикистон ғайричашмдошт Муҳиддин Кадбирӣ ҳамчун меҳмони фахрӣ дар як конфронси исломӣ дар Эрон зоҳир шуд. Душанбеи расмӣ истиқболи самимии "душмани давлати №1" -ро ҳамчун пешпозанӣ эътироф кард.
Ва тамоми ранҷишҳои кӯҳнаву навро ба хотир овард. Эронро ба дастгирии фаъолонаи радикалҳои исломӣ дар давраи ҷанги шаҳрвандӣ ва кушторҳои фармоишӣ дар солҳои 90 муттаҳам кард. Ва чанд филме бардоштаву онро тариқи телевизионҳои давлатӣ намоиш дод.
Наворҳо боиси вокуниши шадиди сиёатмадорони эронӣ шуданд. Сафорати Эрон дар Тоҷикистон аз мақомти кишвар талаб кард, ки далелҳои ин ҳама иттиҳомотро Тоҷикистон аз куҷо пайдо кардааст.
Аммо, Теҳрон низ аз Душанбе даъвогар буд. Дар моҳи декабри соли 2013 полиси Эрон миллиардер Бобак Занҷониро, ки ба фасод ва расонидани хисороти калон ба давлат муттаҳам мешуд, боздошт кард. Соҳибкор ҳатто ҳукми эъдом доданд, аммо баъдтар ин қарор бекор карда шуд.
Масалаи нозук дар он аст, ки гӯё қисми зиёди он маблағҳо тавассути Бонки Миллии Тоҷикистон интиқол дода шудааст. Ва он гоҳ намояндагони Эрон ошкоро изҳор доштанд, ки бонкдорони тоҷик дар ин кор манфиатдор буданд.
Албатта, мақомоти расмии Тоҷикистон ин иддао дар бораи гум кардани пулро рад карданд. Даъвоҳои мутақобила чанд сол идома доштанд. Охирин амали муҳими хусумати дипломатӣ гирдиҳамоӣ дар назди сафорати Эрон дар моҳи майи соли 2018 буд, ки дар он 150-200 нафар алайҳи Эрон ва ҲНИТ шиор медоданд.
Намегӯем, ки гирдиҳамоӣ чандон намоён буд - тамоми чорабинӣ на бештар аз 30 дақиқа давом кард, касе аз сафорати Эрон ба назди тазоҳуркунандагон набаромад.
Барои Эрон - иттифоқчӣ, барои Душанбе - тиҷорат
Пас аз соли 2018, наздикшавии тадриҷии байни ду кишвар оғоз меёбад. Аммо на бо хоҳиши худ, балки бештар аз зарурат.
Дар пасманзари таҳримоти шадид ва фишори маъмурияти Трамп, Эрон ба муттаҳидони нав ва эътирофи изофии байналмилалӣ ниёз дошт ва Тоҷикистон барои иҷрои тарҳҳои ҷиддии зерсохторӣ ба пул ва мутахассисон ниёз дошт.
Дар натиҷа, дар нишасти Конфронси ҳамкорӣ ва чораҳои эътимод дар Осиё дар моҳи июни соли 2019, Эмомалӣ Раҳмон, раисҷумҳури Тоҷикистон президенти Эрон Ҳасан Рӯҳониро, ки ба Душанбе парвоз кард, бо суханони бениҳоят гарм пешвоз гирифт.
"Ман шуморо ба сарзамини тоҷикон, ба ватани дуввуматон хуш омадеед мегӯям. Ва инчунин ба шумо барои ташриф дар саммити имрӯза изҳори сипос мекунам. Ин дастгирии бузургест барои мо" гуфт Раҳмон.
"Боварӣ дорам, ки ин сафар ба таҳкими муносибатҳои байни кишварҳои дӯсти мо хидмат хоҳад кард. Умедворам, ки мо шоҳиди таҳкими муносибатҳои ду давлат ва ҳамкорӣ ба манфиати халқҳоямон ва минтақа хоҳем буд", - гуфт Рӯҳонӣ низ.
Тақвияти равобитро дер интизор шудан лозим набуд - пас аз се моҳ, ҳайати калони мутахассисони эронӣ дар маросими ифтитоҳи агрегати дуюми нерӯгоҳи Роғун ҳузур доштанд ва мулоқоти вазири энергетикаи Тоҷикистон Усмоналӣ Усмонзода боҳамтои эронии худ Ризо Ардаканян бо тавофуқнома дар бораи истифодаи муштараки НБО Тоҷикистон ва ҳисоббаробаркуниҳои тиҷорӣ бо пули миллӣ ба поён расид.
Дар натиҷа, Душанбе бомуваффақият дар зиддиятҳои сиёсати минтақавӣ бозӣ кард. Ва Эрон тавонист нуфузи худро дар Осиёи Марказӣ тақвият диҳад.
Ягон дрон лозим нест
Аммо,мудофиа нисбат ба энергетика мавзӯи хеле нозуки ҳамкорӣ мебошад. Хусусан, агар ҳеҷ як кишвар истеҳсолкунанда ё содиркунандаи силоҳ набошад.
Аз ин рӯ, сарфи назар аз наздикшавии декларативии Теҳрон ва Душанбе, Кумитаи дифоъ бештар аз як гурӯҳи кории воқеии низомӣ ҷузъи парки паради вазорати дифоъ хоҳад буд.
Аввалан, Душанбе ва Теҳрон то ҳол вазифаҳои куллии низомӣ доранд. Эрон яке аз бозигарони аслии сиёсат дар Ховари Миёна аст ва раҳбарияти ин кишвар борҳо омодагии худро барои мубориза бо ҳама гуна душманон, аз Исроил, Арабистони Саудӣ ва ҳатто Иёлоти Муттаҳида эълом карда буд.
Ин кишвар ҳатто барномаи мушаки баллистикии худро таҳия мекунад. Баръакс, Тоҷикистон бетарафии ҳарбӣ ва сиёсати дӯстиро бо ҳамсоягон қатъиян риоя мекунад ва душмани асосии он ташкилотҳои террористӣ мебошад.
Ҳатто нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон барои дифоъ аз онҳо кифоя буданд ва мустақар кардани пойгоҳи низомии 201-уми Русия дар кишвар кафолати мутлақи ҳимоят аз террористон аст.
Дуввум, Эрон чизе надорад, ки таваҷҷӯҳи Тоҷикистонро дошта бошад ва он чӣ Русия ба ин кишвар пешниҳод намекунад. Вазорати дифоъи Русия алакай муттаҳидони СПАД-ро бо силоҳҳои сабук, оптика ва мошинҳои зиреҳпӯш таъмин мекунад.
Ва гумон аст, ки мушакҳои баллистикӣ барои Тоҷикистони сулҳпарвар манфиатдор бошанд. Танҳо истиснои ҳавопаймоҳои бесарнишин аст, ки Эрон дар тӯли 5 соли охир онро бомуваффақият тарроҳӣ мекунад.
Аммо барои Тоҷикистон ҳавопаймоҳои бесарнишин бозичаҳои гаронбаҳо ва нолозим мебошанд, ки хушбахтона ӯ дар ҷое барои таъиноти худ истифода намекунад.
Саввум, ҳарчанд изҳороти Теҳрон ва Душанбе ҳарчанд дӯстона бошанд ҳам, ҷонибҳо то ҳол даъвоҳои пешинаи худро фаромӯш накардаанд, ҳарчанд оқилона инро дар ёд надоранд.
Гумон аст, ки Эрон мехоҳад технологияҳои пешрафтаи воқеан пурарзишро ба Тоҷикистон интиқол диҳад. Қувваҳои Мусаллаҳи Тоҷикистон аллакай ҳамаи силоҳро доранд.