ДУШАНБЕ, 5 мар — Sputnik, Елена Караева. Аврупо ҷудо аз сиёсатмадроне, ки мавозеашон онҳоро муваззаф ба баёния мекунад, ҳамеша тарҷеҳ додааст, мунтазир бимонад ва сипас ба ғолибон пайвандад.
Изҳороту шиорҳо дар ин ҳолат арзише надоранд, амал муҳим аст, аммо барои фаҳмидани он ки чаро ин сахт аст, ҳадди ақалл, сарфи назар аз хоҳиши ошкоро ба ёд наовардани калимаи "нозизудоӣ" дар бораи Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ бояд “сайр”-и зулмати торикии замони истилои фашистӣ бидуни нохунак кунед.
Эҳтимол мо бояд дар хотир дошта бошем, ки қитъа дар давоми камтар аз шаш ҳафта ба зери пои фашистон афтод, салтанатҳо ва ҷумҳуриҳо ба Вермахт аслан муқовимат накарданд, дар айни замон ҳангоми имзои таслимномаҳо ҳич ҷангии мардумие сабти ном нашуда буд.
Муқовимат ба муқовимат табдил ёфт ва инро ҳам имрӯз ба ёд овардан ва бори дигар гуфтан лозим аст, зеро ба шарофати фаъолияти хориҷии истихбороти шӯравӣ аз як тараф ва фаъолияти коммунистон аз тарафи дигар ин шароит ба вуҷуд омад.
Сокинони Авроп ба назди чирикиён намерафтанд, ба тахрибкорӣ машғул нашуданд. Ҳамаи ин хеле дертар, тақрибан баъди як сол ба амал омад, дар лаҳзае, ки барои мо Ҷанги Бузурги Ватанӣ cap шуд.
Баробари ин ба фашизми олмониҳо муқобилаи куллии дохилӣ набуд.
Барои онҳое, ки ҳанӯз мутмаин нестанд, Аврупо Гитлер, сиёсати ӯро ҳам дар мавриди нест кардани яҳудиён ва ҳам назарияи нажодӣ қабул карда буд, барои мисол, як назар ба рӯзномаҳои генерал-полковник Ҳалдер кофист, ки чӣ гуна ҳам ӯ ва ҳам қӯшунҳоеро, ки фармонфармоӣ мекард, дар Белгия ва Франсия қабул кардаанд.
Дар он ёддоштҳо, ки мухтасар ифода ёфтаанд, Ҳерр Ҳалдер ҳам дар бораи қабуле, ки соҳибонашон ӯро дар майхонаҳои канори роҳ ташкил карда буданд ва ҳам муносибати аҳолии шаҳр бо қӯшунҳои фашистиро қайд кардааст.
Онҳоро гарму ҷӯшон пешвоз гирифтанд, ба рӯи дастархонҳо таомҳои болаззат ва майи хушзот гузоштанд.
Ҷанг? Чӣ гуна ҷанг?
Фарз кардем, сатрҳои Ҳалдер танҳо як далел мебошанд. Ва ба назари онҳое, ки имрӯз қарор додаанд, мавқеи "мушоҳидон ва таҳлилгарони объективӣ"-ро ишғол кунанд, онро мавқеи умум гуфтан мумкин нест ва тафсилоти рӯзномаи яке аз генералҳои олимартабаи артиши нозӣ ҷомеаи Аврупоро тасвир карда наметавонад.
Пас дар бораи далелҳои дигар чӣ гуфтан мумкин аст?
Суханони онҳое, ки дар меҳмонхонаи "Терминус"-и Лион, ки он лаҳза он ҷо ситоди “Гестапо” воқе буд селулҳои шиканҷа дошт, дарбонӣ мекарданд, чӣ?
"Барбе ба мо маслиҳати саховатмандона дод ва шахси хеле хушмуомила буд", - мегӯяд як фаронсавии миёнасол, ки пас аз мурофиаи Клаус Барбе ба иттиҳоми содир кардани ҷиноятҳои зиддиинсонӣ пурсида мешавад.
Шикори "ғайри инсон"-ҳо дар рӯшании рӯз, дар кӯчаҳои серодам ва ё дар хонаҳое сурат гирифт, ки дар онҳо ба ҷуз аз яҳудиёни фаронсавӣ, фаронсавиёни ғайрияҳудӣ низ зиндагӣ мекарданд. Аммо ҳолатҳое, ки онҳо ба ҳамсоягонашон кӯмак карданд, ки пинҳон шаванд ё онҳоро наҷот диҳанд, мутаассифона, ангуштшумор будаанд.
Бале, чунин як пора, дор ё қатл бояд барои ин бошад, аммо бо вуҷуди ин идеяҳо дар бораи арзишҳои умумибашарӣ дар он лаҳза ба гунае роҳе пайдо накарданд ва аҳамияти умумибашарӣ надоштанд.
Ҳатто чунин шуда метавонист: қатли гаравгонҳо дар як тарафи кӯча сурат гирифта, дар тарафи дигар мағозаҳо боз кушода буданд. Ҳатто вақте ки ИШҶС ба ҷанг ворид шуд, рӯҳия ба куллӣ тағйир наёфт.
Дар ҳамлаи 22 июни соли 1941 он вақт интернатсионализми аврупоӣ ҷалб карда шуд, на танҳо сарбозони вермахти Олмон ва инро имрӯз низ бояд донист.
Вақте ки русҳо зиёда аз 75 фоизи ҳайати шахсии дивизияҳои фашистиро ба хок яксон карда, бисёре аз аврупоиҳоро бо худ фаро гирифта, бевосита ё бавосита ҷони онҳоро наҷот доданд, ҳамаи ин ёдгориҳоеро, ки то ҳол ҳастанд, нигоҳ дошта, бӯхориҳои крематорияи лагерҳои маргро боздоштанд.
На ҷомеа ва на муассисаҳои он ба нозизудоӣ дучор нашуданд. На, масалан, роҳи оҳани Фаранса, ки роҳбарияти он барои ба лагерҳои марг кашондани яҳудиҳо ва зиддифашистҳо мунтазам нақлиётро таъмин мекард, корунони он аз иҷрои ин гуна фармонҳо даст накашиданд. Ва дар коллективи ҳазорнафарӣ танҳо як ронандае буд, ки аз бурдани поезд ба Освентсим даст кашид. Як аз ҳазорҳо. Маълум шуд, ки ӯ инсон аст.
Ҷанги Дуюми Ҷахон дар Аврупо хеле зуд фаромӯш шуд ва мавҷуд будани ёдгориҳо, ҷашни солгарди ба Нормандия фуруд омадани аскарони ҳампаймонон, инчунин ветеранҳоро ба фаромӯшӣ супурдан мумкин нест.
Ҷанг аз ҷиҳати сиёсӣ фаромӯш карда шуд, зеро дарҳол баъди ба охир расидани он роҳи муттаҳид намудани қитъа пеш аз ҳама иқтисод муайян карда шуд.
Ва дар ин иттиҳодияи иқтисодӣ ба Ҷумҳурии Федеративии Германияи вақт нақши бориз дошт. Вале мақомоти он намехостанд, ки пайваста аз гузашта ёдовар шаванд.
Онҳо дар моҳи ноябри соли 1962, ду моҳ пеш аз маросими имзо кардани шартномаи Елисей дар байни Фаронса ҶФГ бо ташаббуси Де Голл сардори “Гестапо”-и Фаронса СС Обергруппенфюрер Карл Оберг аз зиндон озод карда шуд.
Гуфта мешавад, ки Де Голл дархостҳои эҳтимолии садри аъзами вақти федералӣ Аденауэрро бо ҳамин роҳ иҷроӣ мекард.
Обергруппенфюрер Карл Оберг шахсе буд, ки ба сардори “Гестапо”-и Лион Клаус Барбе фармон дод, наздиктарин шарики Де Голл, Макс Жан Муленро маҷбур кунанд, то рафиқонаш ва тамоми сохтори муқовиматро таслим кунад.
Ҷанбаи ахлоқӣ аз байн рафт ва дар шуури ҷомеа ноаён гардид, зеро сухан дар бораи геополитика ва дар бораи "роҳҳои нави рушди қитъа пас аз ҷанг" буд, ки тасмим гирифт, "гаҳвораи сулҳу шукуфоӣ” дар ҷаҳон шавад.
Дар воқеъ таърих дер ё зуд тасмим хоҳад гирифт, ки онҳоро маҷбур кунад, ҳисобҳои куҳнаро пардохт кунанд, сарфи назар аз ин "дунё"-и сохташуда ва "ободӣ"-и ба даст овардашуда.
Имрӯз аз ҳар вақт дида рӯшантар аст.
Инчунин маълум аст, ки ҳоло дар бораи “нозизудоӣ” бо ғазаб ва хашм нисбат ба Русия ҳарф мезананд, сиёсатмадорони аврупоӣ наметавонанд вазъияти оддиро дарк кунанд, ки дар он ҷое, ки онҳо интихоб ва ҳукумат мекунанд, ҳеҷ гуна нозизудоии воқеӣ, амиқ ва ҳамаҷониба сурат нагирифтааст.