ДУШАНБЕ, 2 мар — Sputnik. Софя Мелничук, Галия Ибрагимова. Пас аз он ки Иктишофи миллии Амрико гузорише дар бораи куштори рӯзноманигор Ҷамол Хашукҷӣ дар соли 2018 интишор доданд, Кохи Сафед стратегияи наверо эълом кард: амрикоиҳо исрор доранд, ки ҷанг дар Яман хотима дода шавад ва ҳуқуқи инсон эҳтиром карда шавад. Вашингтон то куҷо хоҳад рафт ва Риёз чӣ гуна посух дода метавонад...
Шоҳзодаи беиҷозат
Тавре ки интизор мерафт, изҳороти нав танҳо иловае ба ниятҳои мақомоти Амрико мебошанд, ки рӯзи ҷумъа садо доданд. Сардори Департаменти давлатӣ Энтони Блинкен маҳдудиятҳои раводид барои 76 нафар саудӣ эълом кард, ки ба бовари онҳо "дар тарсондани мухолифон дар хориҷ, аз ҷумла дар куштори Хашукҷӣ ширкат кардаанд. Таҳримҳои мазкур ҳамчунин ба раиси Хадамоти Умумии Истихборот Аҳмад ал-Асирӣ низ дахл доранд.
Дар гузориши иктишофӣ гуфта мешавад, ки валиаҳд Муҳаммад бин Салмон дар таъқиби бераҳмонаи мунаққиди мақомоти Арабистони Саудӣ, даст доштааст. Бо ризояти ӯ, рӯзноманигор вақте ба консулгарии Арабистони Саудӣ дар Истамбул рабуда шуд ва сипас кушта гардид. Вале Вазорати корҳои хориҷии Салтанат ин иттиҳомотро қатъиян рад кард.
Аммо, алайҳи шоҳзодаи валиаҳд ҳеҷ гуна таҳримоти шахсӣ ҷорӣ нашудааст, гарчанде ки президенти нав Ҷо Байден ваъда дод, ки Риёзро радди маърака кунад.
"Ман бар инам, ки муносибат бо тамоми кишвар афзалият дорад, назар ба як шахс",- гуфт Блинкен дар ин мавзӯъ.
Ба гуфтаи ӯ, маъмурият робитаҳо бо Арабистони Саудиро бознигарӣ мекунад, аммо онҳо ҳанӯз ҳам муҳиманд ва Амрико махсусан ба онҳо таваҷҷӯҳ дорад.
Котиби давлатӣ таъкид кард: Барои Кохи Сафед муҳим аст, ки Риёз байни кумакҳое, ки аз амрикоиҳо мегирад ва вазъи Яманро фарқ кунад, дар он ҷое ки саудиён ҳукумати президент Абу Рабу Мансур Ҳодиро алайҳи ҷунбиши шиаҳо дастгирӣ мекунанд. Ба тариқи дигар, Вашингтон мехоҳад боварӣ ҳосил кунад, ки силоҳи амрикоӣ дар майдони ҷанг дар кишварҳои сеюм истифода намешавад.
Мудофиаи ҳуҷумӣ
Дар маркази муносибатҳои ду давлат дастрасии Амрико ба нафт дар ивази ӯҳдадорӣ дар бораи ҳимояи салтанат мебошад. Арабистони Саудӣ бузургтарин харидори силоҳи ИМА мебошад.
Шарикӣ манфиатҳои стратегии ҳарду ҷонибро таъмин мекунад. Аммо, дар масъалаҳои арзишҳо - демократия ва ҳифзи ҳуқуқи инсон - давлатҳо аз ҳам ҷудо мешаванд.
Дар солҳои охири раёсати ҷумҳурии Барак Обама, паймон ба "ихтилофи назарҳо" дучор омад, ки мушовири шахсии шоҳ Салмон онро тавсиф кардааст. Онҳо аз муносибати ИМА ба Эрон, рақиби асосии Арабистони Саудӣ дар минтақа, изҳори нигаронӣ карданд. Илова бар ин, гарчанде ки хадамоти ҷосусии кишварҳо дар соҳаи амният бомуваффақият ҳамкорӣ кардаанд, аммо усулҳои муомилаи саудӣ бо мунаққидони салтанати подшоҳӣ аз ҷониби ИМА ба даст наомадаанд. Ба ин мушкилот ҳамчунин Яман ҳам илова карда шудааст. Кохи Сафед аз шумораи қурбониёни амалиёти ҷангӣ, ки эҳтимолан силоҳҳои амрикоӣ дар он буданд, нигарон буд.
Бо омадани Доналд Трамп ба Кохи Сафед муносибатҳо гармтар шуданд. Ҳамзамон, пеш аз ба кор омаданаш, ӯ нисбат ба шарики Ховари Миёна ҳамдардии зиёде зоҳир накард - гуфт, ки ӯ "бешубҳа як мухлис" - и салтанат нест ва давлатҳо набояд "ба террористони саудӣ" кумак кунанд.
Бо вуҷуди ин, Трамп аввалин сафари расмии худро ба Риёз анҷом дод ва дар охири мӯҳлати худ Департаменти давлатӣ ҳуситҳоро ҳамчун як созмони террористӣ эътироф кард. Президенти собиқ бо валиаҳд равобити наздикро асосан тавассути домод ва мушовираш Ҷаред Кушнер нигоҳ медошт. Ҳисобот дар бораи куштори Хашукҷӣ ҳатто дар давраи маъмурияти қаблӣ омода буд, он оддӣ нашр нашуда буд.
"Трамп ба сармоягузорӣ ба муттаҳидон барои коҳиш додани ӯҳдадориҳои Вашингтон такя кард. Шарикон, аз ҷумла Арабистони Саудӣ, маҷбур буданд, ки силоҳи бештар ҳам харанд ва масъулияти рӯйдодҳоро дар минтақаҳо бар дӯш бигиранд", - мегӯяд Максим Сучков, директори Маркази амрикоӣ дар ИМИ.
Навбати нав
Бо вуҷуди ин, коршиносон мегӯянд, ки дар бораи таҷдиди назар дар равобити ду кишвар ҳарф задан ғайриимкон аст. Алексей Хлебников, мутахассиси Ховари Миёна гуфт: "Онҳо фиреб хоҳанд кард, аммо ҳеҷ гуна арзёбии ҳамкориҳо нахоҳад буд". Ба гуфтаи ӯ, сухан бештар дар бораи "таҷдиди калибркунӣ" меравад - яъне аз нигоҳи стратегӣ ҳеҷ чиз тағир нахоҳад ёфт.
Руслан Мамедов, менеҷери лоиҳаҳои Ховари Миёна дар Шӯрои корҳои байналмилалии Русия бо ӯ мувофиқ аст.
"Аз рӯзҳои роҳбарии Обама, амрикоиҳо, ки аз ҷиҳати истеҳсоли нафт дар ҷаҳон ба ҷои аввал баромаданд, ба Арабистони Саудӣ ниёзи камтар пайдо карданд", - мегӯяд ин коршинос.
Мамадов таъкид мекунад, ки дар раванди дохилиминтақавӣ, чизи зиёд аз созишномаи ҳастаии Эрон вобаста аст. Риёз яке аз шарикони асосии Иёлоти Муттаҳида дар муносибат бо Теҳрон аст.
Нақшаи амали ҳамаҷонибаи муштарак, ки соли 2015 ба имзо расид, барои монархияҳои халиҷ як навъ "қатори охирин" шуд, - шарҳ медиҳад Алексей Хлебников.
Дар тӯли даҳ соли охир дар минтақа якчанд таҳаввулот ба амал омаданд. Шӯришҳо дар Тунис ва Миср, ки пас аз он, бидуни дастгирии ИМА, президентҳо мансабҳои худро аз даст доданд, сипас табаддулот дар Миср ва дар натиҷа боздоштани кумаки низомии Амрико ба Қоҳира. Ва дар ниҳоят, муомила бо Эрон. Ҳамаи ин, ба гуфтаи сиёсатшинос, "салтанатҳо, аз ҷумла Арабистони Саудиро водор сохт, ки портфелҳои дипломатии худро тақвият диҳанд ва робитаҳо бо дигар қудратҳои бузург, аз қабили Русия ва Чин тақвият ёбанд".
Маскав инчунин ба Риёз силоҳ мефурӯшад: соли 2019 таҳвили партияҳои аввал тибқи созишномаҳои соли 2017 оғоз ёфт. Пас аз он подшоҳӣ бо Русия дар бораи харид ва маҳаллисозии истеҳсолоти системаҳои вазнини оташгирандаи ТОС-1А, комплексҳои зиддитанкии "Корнет-ЕМ", норинҷакҳои АГС-30 ва автоматҳои Калашников АК-103 меморандум баст.
Дар аввали соли 2021 гузориш дода шуд, ки саудиён метавонанд ҳам системаҳои зиддимушакии S-400-и Русия ва ҳам ҷангандаҳои Су-35-ро харидорӣ кунанд.
Ҳамчунин муҳим аст, ки кишварҳо сиёсати худро дар бозори нафт ҳамоҳанг кунанд, ёдовар мешавад Мамедов. "Дар муносибатҳои Риёз бо Маскав ба назар гирифтани таъсири созишномаи ОПЕК + муҳим аст. Ин ба ҳарду ҷониб имкон дод, ки даромади зиёд ба даст оранд.
Монархия имкон дорад, ки барои амрикоиҳо дар минтақа мушкилот ташкил кунад, гуфт Мамедов. Аммо, дар ниҳоят, ҳама мефаҳманд, ки Иёлоти Муттаҳида барои Риёз бениҳоят муҳим аст ва чунин амалиётҳо танҳо роҳи ҷалби таваҷҷӯҳ мебошанд.
"Дар Арабистони Саудӣ онҳо чунин мешуморанд, ки муносибатҳо бо ИМА аз он вобаста нестанд, ки кӣ дар Кохи Сафед аст, ба ақидаи онҳо, робитаҳои ду кишвар бунёдӣ ҳастанд, дар тӯли даҳсолаҳо ташаккул ёфтаанд ва ба ҳар гуна изтироб тоб меоранд", - хулоса мекунад коршинос. .
Шарикии даҳсолаҳо ба бисёр чизҳо таъсир гузоштааст: амалан ҳама элитаи Арабистони Саудӣ дар Иёлоти Муттаҳида таҳсил мекунанд, риёли Саудӣ бо доллар баста шудааст ва силоҳ ва омӯзиши низомиён умдатан амрикост. Барои тағир додани ин чиз солҳои зиёд лозим аст. Аз ин рӯ, диверсификатсияи робитаҳои сиёсати хориҷӣ як иқдоми тактикӣ, роҳи бисёрҷониба мебошад, ки ба талаботи ҷаҳони нави бисёрқутба ҷавобгӯ мебошад.