ДУШАНБЕ, 15 фев — Sputnik. Як гурӯҳи калони вирусологҳо дар роҳи офаридани аввалин ваксинае, ки дар ҷаҳон ба қайд гирифта шудааст - "Спутник V" кор карданд.
Дар байни таҳиягарон Илёс Эсмагамбетови қазоқ низ буд. Sputnik Қазоқистон мусоҳибаи ихтисосӣ бо ин донишманди ҷавонро нашр мекунад.
- Илёс Булатович, шумо қазоқи этникӣ ҳастед, аммо то ҷое ки мо медонем, шумо дар Русия таваллуд шудаед. Оё волидони шумо қазоқҳои русанд ё онҳо аз Қазоқистон ба ин ҷо кӯчидаанд?
- Ман қисман қазоқ ҳастам, аз тарафи падарам. Падари ман аз Шимкент ба ин ҷо омадааст. Вай дар Донишгоҳи Бауман таҳсил карда, баъд аспирантураро дар он ҷо ба итмом расонидааст. Ихтисоси ӯ ба технологияҳои кайҳоншиносӣ рабт дорад ва то пошхӯрии СССР ӯ дар Русия кор кардааст. Дар аввали солҳои 90-ум ӯ ба Қазоқистон баргашт.
Ман дар вилояти Маскав таваллуд шудаам, аммо, албатта, ман зуд-зуд ба Қазоқистон ташриф меовардам ва гоҳ-гоҳе то имрӯз сафар мекунам. Хешовандон дар канори падар дар чор шаҳри Қазоқистон - Шимкент, Алмаато, Байконур ва дар пойтахт зиндагӣ мекунанд. Бори охир дар Қазоқистон ду сол пеш будам.
- Имрӯз ихтисоси вирусология ба яке аз касбҳои маъмултарин табдил ёфтааст. Чаро шумо он вақт тасмим гирифтед, ки ин касбро интихоб кунед?
-Ман биотехнолог ва биологи молекулавӣ, номзади илмҳои биологӣ ҳастам. Ҳама чиз дар ҷараёни таҳсил худ аз худ шуд. Дар Донишгоҳи давлатии биотехнологияи амалии Маскав таҳсил мекардам ва вақте ки мо мавзӯи "Биотехнологияи молекулавӣ" -ро оғоз кардем, маҳз ҳамон касб ба ман писанд омад.
Сипас таҷрибаомӯзӣ оғоз шуд. Ва тавассути таҷрибаомӯзӣ ман ба Маркази Миллии Тадқиқоти Гамалеи рафтам. Муовини директори Маркази Гамалеи Борис Савелевич Народитский дар кафедраи биология, вирусология ва муҳандисии генетикии донишгоҳи мо дарс медод. Вай маро барои таҷрибаомӯзӣ ба ин ҷо фиристод. Ва ман дар ин ҷо одат кардам ва тақрибан 10 сол аст, ки дар маркази Гамалеи кор мекунам.
- Рисолаи номзадии худро дар кадом мавзӯъ навиштед?
- Ин тадқиқот оид ба хосиятҳои муҳофизатии векторҳои аденовирус аз зуком аст.
Один из создателей вакцины "Спутник V" кандидат биологических наук Ильяс Есмагамбетов
© © Sputnik / Владимир Астапкович
- Маркази Гамалея маҳз ба ваксинаҳо бо истифодаи вектори аденовирус тахассус дорад. Аммо, як шахси оддӣ, ки бо тиб ва вирусология иртибот надорад, чӣ будани онро намефаҳмад. Бо ибораҳои содда шарҳ диҳед?
- Вектор як навъ наноконтейнерест, ки барои ба организм расондани на худи сироят, балки маълумоти лозима дар бораи онро мерасонад. Ин маълумоти генетикӣ сафедаро барои патоген - дар ин ҳолат, коронавирусро рамзгузорӣ мекунад.
Яъне, вектор раванди сироятиро ба вуҷуд намеорад, балки танҳо дар бораи патоген, ки зидди он бояд иммунитет инкишоф дода шавад, маълумот ворид мекунад.
- Чӣ гуна шумо яке аз таҳиягарони ваксини "Спутник V" шудед?
- Дар маркази мо се лаборатория мавҷуд аст, ки технологияи истеҳсол ва санҷиши векторҳои аденовирусро доранд. Ман узви яке аз ин озмоишгоҳҳо ҳастам ва албатта, аз ваксина дар натиҷаи кори як тими азим ифтихор мекунам. Ман шахсан саҳми худро кам мешуморам.
- Бо вуҷуди ин, ваксинаи коронавирус маҳсули зеҳни шумост. Вақте бори аввал ахбори фейкӣ дар бораи "Спутник V" нашр шуд, шуморо асабонӣ кард?
- Не, ман фикр мекунам, ки инсон, он чизеро мешунавад, ки шунидан мехоҳад. Ва дуввум, ман, алахусус, барои тамошои ин ҳама вақт надорам. Албатта ман чанд видеоро дидаам. Фикр мекунам, ки дар интернет бисёр ғояҳои дасисагӣ мавҷуданд, ки зеҳни одамонро тира мекунанд.
Ин аз он сабаб рух медиҳад, ки одамон одатан дар бораи вирусология кам чизе фаҳмиданд. Пас, агар ман чунин чизҳоро шунавам, хафа нашудам ва асабонӣ нашудам, зеро ман мефаҳмам: агар онҳо ба ман дар соҳаи илм видеоеро нишон диҳанд, ки ман дар он чизе намефаҳмам, ман низ хато карда метавонам.
Над созданием первой зарегистрированной в мире вакцины от коронавируса "Спутник V" работала целая команда вирусологов. В числе разработчиков оказался и казах Ильяс Есмагамбетов
© © Sputnik / Владимир Астапкович
- Ба назари шумо, мо чӣ гуна метавонем ин холигии донишро дар ҷомеа пур кунем?
- Курси иммунология ва биологияи молекулавӣ - барои ҳама кӯтоҳ ва дастрас ҷорӣ кардан лозим аст.
- Феълан, ки ин гуна курс вуҷуд надорад, шумо ба одамоне, ки ҳоло ҳам фикр мекунанд, ки эм карда шаванд ё не, чӣ мегӯед?
-Ман гуфта метавонам, ки ваксина масъалаи сирф шахсӣ барои ҳама аст. Аммо агар шумо битарсед, ки ваксина ҳолатон бадтар хоҳад шуд, гуфтаниям - баръакс, ваксина кафолати муҳофизат аз 90% медиҳад, ин аллакай маълумоти расмист. Бемор шудан хеле хатарноктар аст, алахусус агар шумо бо саломатии оҳанин фахр карда натавонед.
-Шумо худатон эм кардаед?
- Бале, албатта, яке аз аввалинҳо буд, вақте ки таҳқиқот буд. Вақте ки ваксина дар Русия пайдо шуд, хешовандони ман низ дар ин ҷо эм карда шуданд. Ва хешовандони қазоқ ҳанӯз вақт надоранд.
- Оё ягон таъсири манфӣ доштед?
- Пас аз компоненти аввал каме ҳарорат буд. Мехостам ин нуктаро таъкид кунам: бояд бифаҳмед, ки чаро ваксинаҳои векторӣ аз ҷумлаи муассиртаринҳо мебошанд.
Далели он аст, ки онҳо ба раванди сироятӣ тақлид мекунанд. Аз ин рӯ, реаксияи кӯтоҳмуддати иммунии организм дар шакли ҳарорат метавонад рух диҳад. Аммо ин маънои онро надорад, ки шахс бемор аст! Ин танҳо системаи масуният аст.
- Ниҳоят, ҳамчун яке аз таҳиягарони ваксина, пешгӯии худро нақл кунед. Шумо ояндаи "Спутник V" -ро чӣ гуна арзёбӣ мекунед?
- Рақобатпазир. Комилан дар саросари ҷаҳон рақобатпазир.